Khanh Vu Duc
Telefon Görüşmesi ve Hint-Pasifik İçin Etkileri
24 Kasım’da ABD Başkanı Donald Trump ile Çin Devlet Başkanı Xi Jinping arasında gerçekleşen telefon görüşmesi, ikili gerilimde geçici bir duraklamadan fazlasına işaret etmektedir. Tayvan üzerindeki artan baskılar, Ukrayna’da süregelen savaş ve kırılgan küresel tedarik zincirleri bağlamında, her iki güç de stratejik rekabette yeni bir ritmi test ediyor gibi görünmektedir: çatışmadan ziyade tempo kontrolünü önceleyen bir ritim.
Vietnam da dahil olmak üzere Hint-Pasifik’teki orta güçler ve bölgesel aktörler açısından bu görüşme, hem risk hem de fırsat penceresi sunmaktadır — tabii bu ülkeler, etkili biçimde yanıt verebilecek kurumsal kapasiteye ve stratejik öngörüye sahipse.
Resmî özetler ticaret anlaşmazlıkları, Tayvan ve Ukrayna’yı vurgulasa da, alt metin kritik önemdedir. Trump, piyasaları istikrara kavuşturmaya, kaldıraç gücünü korumaya ve tırmanışı kışkırtmadan stratejik duruşunu ayarlamaya odaklanmıştır. Xi ise, dış baskıları hafifletirken sanayi ve askeri yeniden yapılanma için zaman kazanmaya çalışmaktadır.
Rakipliğe yönelik bu kontrollü yaklaşım bir yumuşama (détente) değildir; çatışmayı geçici olarak yumuşatan ancak altta yatan stratejik rekabeti olduğu gibi bırakan taktiksel bir ayarlamadır. Bölgesel aktörler bu sinyalleri dikkatle yorumlamalıdır: yeni ritmi yanlış okumak, kırılganlıkları büyütebilir ve manevra kabiliyetini kısıtlayabilir.
Stratejik Mesajlar ve Yeni Rekabet Ritmi
Trump–Xi görüşmesi, stratejik sinyalleşmede bir yeniden kalibrasyonu gözler önüne sermektedir. ABD açısından, müttefiklerle güvenilirliği sürdürmek ve gereksiz bir askerî angajmandan kaçınmak hâlâ en öncelikli meseledir. Çin açısından ise, Tayvan çevresindeki deniz manevraları gibi acil çatışma cephelerinde itidal sinyali vermek, ulusal önceliklerin öne çıkmasını sağlarken uluslararası alanda zayıf görünmemeyi mümkün kılmaktadır.
Bu senkronize ılımlılık, bölgesel güvenlik ortamında bir “gri alan” yaratmaktadır: Japonya ve Güney Kore’nin Washington ile güvenlik işbirliğini derinleştirmesi beklenirken, Tayvan sürekli fakat öngörülebilir gri alan baskılarıyla karşı karşıya kalmakta; ASEAN ülkeleri ise güvence ile stratejik özerklik arasında daha hassas bir dengeleme yapmak zorunda kalmaktadır.
Yeniden kalibrasyon aynı zamanda angajman beklentilerini de yeniden şekillendirmektedir. Küçük devletler ve orta güçler, baskı noktalarının azalmasından geçici olarak fayda sağlayabilirler — ancak yalnızca büyük güçlerin niyetlerini yorumlamak için net bir çerçeveye sahip olmaları hâlinde. Pratikte, pek çok bölgesel başkent, belirsizlikler arasında yolunu bulmaya çalışırken, uyum sinyali vermek ile stratejik bağımsızlığını korumak arasında denge kurmak zorunda kalabilir.
Baskı Altındaki Orta Güçler: Vietnam
Vietnam, rekabetin yoğun olduğu Hint-Pasifik bölgesinde orta güçlerin karşı karşıya olduğu zorlukları örneklemektedir. Esnek, dirençli ve uyumlu olan “bambu diplomasisi”, uzun süredir ABD–Çin rekabetinin baskılarını yönetmeye hizmet etmiştir. Ancak esneklik, stratejik derinliğin yerini tek başına alamaz. Hanoi’nin yaklaşımı tarihsel olarak uzun vadeli ulusal stratejiden ziyade rejimin korunmasına öncelik vermiş ve hem Washington’a hem de Pekin’e karışık sinyaller göndermiştir. Bu temkinlilik, koruyucu olmakla birlikte, Vietnam’ın geçici fırsatları kalıcı stratejik kazançlara dönüştürme yeteneğini sınırlayabilir.
Trump–Xi ayarlaması, yapısal bir zayıflığı açığa çıkarmaktadır: Vietnam’ın iç yönetişimi — sınırlı şeffaflık, merkezi karar alma ve kısıtlı stratejik tartışma — kararlı hareket etme kapasitesini engellemektedir. Sağlam bir ulusal çerçeve olmaksızın, bir orta güç büyük güçler arasındaki rekabet dinamiklerinden etkin biçimde yararlanamaz. Hem ABD’nin hem de Çin’in gözünde güvenilirlik, ustaca riskten korunmadan değil; ulusal çıkarlara dayalı tutarlı stratejik önceliklerin sergilenmesinden kaynaklanır.
Stratejik Etkiler
Hint-Pasifik bölgesi şu anda kontrollü bir rekabetin hassas dengesi içinde bulunmaktadır. Vietnam gibi orta güçler için fırsat nettir: büyük güçlerin geçici olarak yeniden kalibrasyonu, stratejik konsolidasyon için alan yaratmaktadır. Ancak bu fırsat penceresinden yararlanmak yalnızca diplomatik beceriyle mümkün değildir. Kurumsal dayanıklılık, kurallara dayalı yönetişim ve rejimin sürdürülmesinden ziyade uzun vadeli ulusal çıkarları önceleyen tutarlı bir ulusal strateji gerekmektedir.
Bu tür bir dayanıklılığı geliştiren ülkeler, hem Washington hem de Pekin ile bağımlılıktan değil, inisiyatif konumundan ilişki kurabilirler. İlişki şartlarını şekillendirebilir, toprak ve ekonomik güvenliği güçlendirebilir ve bölgesel etkilerini artırabilirler. Bunu başaramayanlar ise, pasif aktörler olarak kalma, sürekli tepki verme ve büyük güçlerin gündemlerine bağlı kalma riskiyle karşı karşıya kalırlar.
Bölgeyi izleyen politika yapıcılar, doğrudan yabancı yatırımcılar, STK’lar ve uluslararası düşünce kuruluşları için ders açıktır: yeniden kalibrasyon kendi başına bir amaç değildir. Bu, stratejik bir fırsat ve aynı zamanda ibretlik bir hikâyedir. Orta güçler, büyük güçler arasındaki rekabetteki geçici duraklamaları, kalıcı kurumsal ve stratejik avantaja dönüştürmelidir. Trump–Xi görüşmesi bir çözümden çok, Hint-Pasifik’te gerçek etki gücünün; inisiyatif, kurumsal derinlik ve stratejik netlik olduğunu hatırlatan bir uyarıdır.
Kaynak: https://www.asiasentinel.com/p/donald-trump-xi-jinping-strategic-recalibration
