Kemal Öztürk
ABD Başkanı Baba Bush’un, 1990 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrasında büyük bir özgüven ve gururla dillendirdiği kavramdı “Yeni Dünya Düzeni”.
Artık iki kutuplu dünya olmayacak, ABD liderliğinde tek kutuplu dünya olacak ve sözüm ona dünya daha güzelleşecekti.
Lakin öyle olmadı. ABD’nin her zamanki tutarsız ve gerçeklerden yoksun masa başı planlarının acısını az gelişmiş ülkeler çekti yine. Baba Bush Irak’ı işgal edip 1 Milyon insanın ölümüne ve milyonlarca insanın evsiz yurtsuz kalmasına neden olduğu işgal esnasında, hala “Yeni Dünya Düzeni” kavramını kullanıyordu. Güya ABD bölgeye demokrasi ve refah getirecekti. Ülkelerin parçalanması, terörün hortlaması, sefalet ve yoksulluğun yayılmasından başka bir şeye yaramadı müdahaleleri.
ABD yetmezmiş gibi Gürcistan’da, Çeçenistan’da, Ukrayna’da yani Rusya’nın hinterlandında savaşlar ve kargaşa da beraberinde geldi. İki kutuplu dünyadan çıkalım derken, iki kutupta birden acı çekti insanlar.
DOSTUNU DÜŞMANA ÇEVİREN DÜZEN
Galiba “Yeni Dünya Düzeninin” en tuhaf ve ibret alınacak yanı ABD’nin bir zamanlar müttefik olduğu ülkelere sonradan düşman olmasıdır. Afganistan’ı Rusya işgaline karşı destekledi sonra bu ülkeyi işgal etti. Irak’ı İran savaşında destekledi sonra işgal etti. Kosova’da, Bosna’da, Ukrayna’da, Libya’da, Somali’de müdahale ettiği ülkelerin hiçbiri huzuru ve istikrarı bulamadı.
Baba Bush gibi oğul Bush, sonradan gelen ABD Başkanları Obama ve Biden da Yeni Dünya Düzeni kavramlarını kullandı, dünyaya barış ve refah getireceğini söyledi ama daha çok göz yaşı ve acı getirdiler.
Şimdi Trump akıllara zarar veren politikalarla dünyanın daha güzel olacağını iddia ediyor. Daha başkanlığının birinci yılında dediklerinin tersi çıkmaya başladı. “Savaşları bitireceğim” diye yaptığı Başkanlık kampanyası üzerinden henüz bir yıl geçmeden dünya yeni savaşlarla tanıştı. İran-İsrail savaşına kendisi de dahil oldu, Ukrayna-Rusya savaşı daha çok alevlendi ve Ortadoğu’daki savaşlar birçok yere yayıldı. Sadece Ortadoğu’da beş ülke Amerikan bombaları, savaş uçakları ve füzelerle vuruldu. İsrail Almanya Başbakanının dediği gibi “herkesin pis işlerini” ABD koruması adına yapmaya başladı bölgede.
YENİ DÜNYA DÜZENİ NEDEN YIKILIYOR?
Tüm bu güç gösterileri, Trump’ın “fantastik” deyip durduğu absürt gelişmeler aslında abartılı bir paniğin dışa vurumu. İşin gerçeği, ABD’nin isim babası olduğu “Yeni Dünya Düzeni” yıkılıyor ve hepimiz bunun içinde olduğumuz için tam olarak farkında değiliz sanırım.
ABD merkezli bir dünya düzeninin bir türlü kurulamaması ya da kurulan global sistemin sadece ABD’yi mutlu etmesi nedeniyle yaşıyoruz bu kargaşayı.
Baba Bush’un Ortadoğu’ya, Cumhuriyetçi Partinin amblemi olan bir fil gibi girdiği günden bu yana, bu topraklara huzur gelmediği gibi, her şey daha da kötüleşti. Irak üçe bölünürken istikrarsızlaşmış topraklardan EL Kaide, IŞİD, PKK gibi örgütler çıkıp bölgeyi daha da yaşanmaz hale getirdiler. Bu sefer de sonraki ABD Başkanları bu örgütleri bahane edip bölgeye girdi ve bunun sonucu olarak bu kez de Suriye, Lübnan, Yemen yaşanmaz hale geldi.
Bununla da bitmedi, koşulsuz ve sorgusuz destek verdiği İsrail’i korumak ve güçlendirmek için başlattıkları “İbrahim Anlaşmalarında” Filistin’i yok sayarak tarihi bir hata yaptı ve sonucunu bugün büyük bir savrulma ve katliam olarak yaşamaya başladık. Tump’a sorarsanız “fantastik” işler yaptığı için Nobel Barış Ödülü alması gerekir!
Gerçek ise dünya daha kötü, daha kaotik ve daha güvensiz hale geldi. Peki neden?
Çünkü;
- Amerikan kapitalizmi aç gözlü ve doymak bilmiyor.
- Abartılı özgüvenli ABD yönetimi aşırı güç zehirlenmesi yaşıyor.
- Amerikan entelijansiyası insani ve ahlaki değer üretmiyor artık.
AVRUPA AMERİKA TARAFINDAN AŞAĞILANIRKEN
Sadece bizim yaşadığımız coğrafya değil, Avrupa’nın dibinde yaşanan Ukrayna-Rusya savaşı nedeniyle Avrupa da aynı durumda. Sorun Rusya tehdidi değil tek başına. Trump ve ekibinin kafasındaki dünya düzenine göre, yaşlı Avrupa artık denklemden çıkıp emekli olması gerekir diyerek aşağılanıyor. ABD Başkan Yardımcısı J.D Vance’nin 2025 Şubat ayında Münih Güvenlik Zirvesi’ndeki aşağılayıcı sözleri yüzünden ABD ve Avrupa arasındaki kriz dipte hala devam ediyor.
Gümrük tarifeleri de ve NATO’dan çıkma tehditleri de bu aşağılamanın bir parçası olarak Avrupa’yı iyice sarsıyor olsa gerek. Avrupa kendini toparlamak yerine, ABD’nin ileri karakolu İsrail’in tüm acımasız savaşlarına sınırsız destek vererek ve son NATO zirvesinde Trump’ın etrafında pervane olarak bu aşağılanmayı hak ediyor aslında.
ABD NE YAPACAĞINI TAM OLARAK BİLMİYOR
ABD elini değdirdiği her şeyi kurutan ve daha da kaotik hale getiren bir dünya düzeninin müsebbibi olarak ne yapacağını bilmez durumdadır aslında.
Gücünü kaybettiğini gördüğü için panikle tüm tuşlara basıp kendini kurtarmaya çalıştıkça daha da batıyor. Çin karşısında adım adım gerilemeyi durduramadıkça en çok güvendiği şey olan “kovboy silahına” sarılıyor bu kez. Korkunç bombalarını, füzelerini, uçak gemilerini dünyanın dört bir yanına gönderip korku salarak eski mutlu günlerine döneceğini sanıyor. Fakat böyle yaptıkça ekonomisi zayıflıyor, müttefiklerini kaybediyor, kendisine olan nefreti arttırıyor. Sonra “benden neden nefret ediyorsunuz?” diye o ülkelere ve halkına kötü davranıyor.
Kısacası ABD ne kadar çok dünya düzeni kurmak istediyse dünyada istikrar ve düzen o kadar bozuldu. Kaçınılmaz ve durdurulamaz bir şekilde ABD merkezli dünya düzeni yıkılıyor aslında. Duyduğumuz bomba sesleri, gördüğümüz kaos, yaşadığımız kargaşa aslında bu çöken düzenin sonucu.
GORDİON DÜĞÜMÜNÜ KILIÇ ÇÖZER
Tam olarak ne olduğunu anlamamamız normal, çünkü ortasındayız bu çöküşün henüz. Nereye doğru evrilecek, ne tarafa gidecek, nasıl sonuçları olacak tam kestiremiyoruz. Ancak tahmin edebileceğimiz tek şey savaşlardan, kaostan ve acıdan kaçamayacak insanlık.
Çünkü ABD düzen kuramadığını, dünyaya savaşlardan, sömürüden, kaostan başka bir şey getiremediğini göremiyor. Aslında tüm aşağı doğru inişi ve Amerikan rüyasının son ermek üzere olduğunu gören akademisyenler, entelektüeller var Amerika’da. Fakat Trump yönetimi entelektüel zekadan ve akademik birikimden nefret ettiği için üniversitelerin fonlarını kesiyor bir bir. Bu nedenle ünlü ABD üniversiteleri ve düşünce kuruluşlarından ABD’nin içine girdiği krizden çıkmak için çözüm yolu üretemiyorlar. Gerçi üretseler de fikir dinleyecek kimse yok devlette.
Fakat şunu da unutmayalım, ABD ile dünya devletleri ve finansal düzen öylesine iç içe girdi ki, öylesine karmaşık ilişkiler kurdu ki, bunlar Gordion düğümüne dönüştü, çözülemiyor. Korkarım bir İskender gelip bu düğümü kılıçla kesmedikçe de çözülemeyecek.
Kısacası Yeni Dünya Düzeni 35 yılda çatırdamaya başladı. Ne zaman yıkılacağını ve bunun yerine nasıl bir düzen kurulacağını tam olarak bilemiyorum. Fakat bunun artık sadece bir zaman meselesi olacağını biliyorum.