Kritik Bakış
Suriye’de Beşşar Esad rejiminin, 2019 ile 2021 yılları arasında, başkent Şam’ın kuzeyindeki Qutayfah bölgesinde bulunan toplu mezardan on binlerce cesedi, Dhumair kasabası yakınlarındaki çöl bölgesine gizlice taşıdığı ortaya çıktı.
Reuters haber ajansının özel soruşturmasına göre, Esad hükümeti, Qutayfah’taki açıkta kalan toplu mezardan binlerce cesedi kamyonlarla Dhumair’deki çöle nakletmek için “Toprağı Taşıma Operasyonu” adını verdiği iki yıl süren gizli bir operasyon yürüttü. Bu operasyonun, rejimin işlediği savaş suçlarının kanıtlarını gizlemeyi ve Esad’ın uluslararası alandaki itibarını yeniden kazanmaya çalışmasını amaçladığı belirtildi.
Soruşturma kapsamında, operasyon sürecine doğrudan tanık olan 13 kişiyle görüşen Reuters, ayrıca ilgili resmi belgelere ulaştı ve her iki mezar yerine ait yıllar içinde çekilmiş yüzlerce uydu görüntüsünü analiz etti. Araştırmada, Qutayfah’ta uzunlukları 15 ile 160 metre arasında değişen 16 mezar hendeği tespit edilirken, Dhumair’de ise uzunlukları 20 ile 125 metre arasında değişen en az 34 mezar hendeği bulunduğu kaydedildi.
Operasyonda görev alan tanıkların ifadelerine göre, 2019 Şubat ile 2021 Nisan arasında her hafta neredeyse dört gece boyunca, altı ila sekiz kamyon dolusu ceset Qutayfah’tan Dhumair çölündeki alana taşındı. Söz konusu operasyona kamyon şoförleri, tamirciler, buldozer operatörleri ve rejimin seçkin birliklerinden Cumhuriyet Muhafızları’na mensup bir subay da dahil oldu.
Reuters, Qutayfah’taki mezarın ilk kez 2014 yılında bir Suriyeli insan hakları aktivisti tarafından fotoğraflarla ifşa edildiğini, yerinin ise sonraki yıllarda tanıklıklarla netlik kazandığını belirtti. 2018’in sonlarında planlanan ve 2019’da başlatılan gizli taşıma işlemiyle birlikte, Qutayfah’taki 16 hendeğin tamamının boşaltıldığı bildirildi.
Suriye’deki insan hakları örgütleri, Esad yönetiminin 160 binden fazla kişiyi kaybettiğini ve bu kişilerin toplu mezarlara gömüldüğünü değerlendiriyor. Reuters’a konuşan uzmanlar, bu mezarların adli tıp uzmanları eşliğinde sistematik biçimde açılmasının, kayıpların kimliklerinin belirlenmesine ve savaşın yarattığı travmanın hafifletilmesine katkı sağlayabileceğini belirtiyor.
Ancak mevcut durumda, ülkedeki kaynak yetersizliği ve siyasi istikrarsızlık nedeniyle mezar yerlerinin büyük ölçüde korunmasız olduğu ifade ediliyor. Suriye’de Aralık ayında iktidara gelen yeni yönetim ise şimdiye kadar toplu mezarlara ilişkin herhangi bir belge yayımlamadı.
Ulusal Kayıp Kişiler Komisyonu Başkanı Muhammed Reda Jehlki, ülkede kurban sayısının fazlalığı ve adalet sisteminin yeniden inşası ihtiyacının çalışmaları zorlaştırdığını belirterek, DNA bankası kurulması ve kayıp ailelerine yönelik dijital bir platform oluşturulması planlarını açıkladı.
Reuters’a konuşan Cumhuriyet Muhafızları’ndan eski bir subay, cesetlerin taşınması fikrinin 2018 sonunda ortaya çıktığını ve Esad’ın uluslararası itibarını yeniden tesis etmek istediğini aktardı. Operasyonda görev alan tanıklar ise transferin amacının kitlesel katliamların delillerini ortadan kaldırmak olduğunu ifade etti.
Tanıklar, görev sırasında konuşmanın ölümle eş değer olduğunu belirterek, “Kimse emre karşı gelemezdi, yoksa kendini o çukurlarda bulurdun” dedi.
Detaylar için: https://www.reuters.com/world/middle-east/assad-government-secretly-moved-mass-grave-cover-up-killings-reuters-2025-10-14/?utm_source=braze&utm_medium=notifications&utm_campaign=2025_engagement
