Ian Sample
Beyinsiz bedenler ve domuz organları: Bilim, Putin ve Xi’nin uzun ömür iddialarını destekliyor mu?
Rus liderin, insanların tekrarlanan organ nakilleriyle “gençleşebileceği” iddiası şaşkınlık yarattı.
Belki de Xi Jinping ve Vladimir Putin’i bu hafta Pekin’deki askeri geçit töreninde ölüm üzerine düşünmeye iten şey, ölümcül silahların abartılı sergilenişiydi.
Bu, ciddi bir tartışmadan çok şakalaşma niteliğindeydi; ancak her ikisi de 72 yaşında olan Çin devlet başkanı ve Rus mevkidaşı, yanlarında yürüyen 41 yaşındaki Kuzey Kore lideri Kim Jong-un’a kıyasla omuzlarında ölümün soğuk elini daha fazla hissediyor olabilirler.
Tercüman aracılığıyla konuşan Xi, Putin’e bugün 70 yaşın genç sayıldığını söyledi; bunun üzerine Putin, insan organlarının artık tekrar tekrar nakledilebildiğini ve bunun insanların “yaşlılığı sonsuza dek erteleyebilmesini” sağlayabileceğini iddia etti. Xi ise, “Bu yüzyılda,” diye yanıtladı, “150 yaşına kadar yaşamak mümkün olabilir.”
Bu hafif bir sohbetti; ancak organ naklindeki gelişmeler, bu işlemlerin ölümcül hastalığı olanların hayatını kurtarmanın yanı sıra sağlıklı insanların ömrünü de uzatabileceği bir aşamaya ulaştı mı?
Bazı hastalar için nakil gerekçesi nettir. UCL’de böbrek nakli profesörü olan Reza Motallebzadeh, “Son aşama böbrek, karaciğer veya kalp hastalığınız varsa, nakil genel olarak ömrünüze yıllar ekler,” diyor. “Bu kesinlikle hayat kurtarıcıdır.”
Artık kalp, akciğer, böbrek, pankreas, karaciğer, ince bağırsak, deri, kemik, kalp kapakçıkları ve kornea dahil olmak üzere uzun bir organ ve doku listesi nakledilebiliyor. Ve daha fazla organ da ekleniyor. Bu yılın başlarında, bir kadın, kız kardeşinden bağışlanan rahimle İngiltere’de doğum yapan ilk kişi oldu.
Dünya genelinde organ nakli talebi arzı aşıyor. İngiltere’de, hayat kurtaran organ nakli için bekleme listesi hiç bu kadar uzun olmamıştı. Sınırlı arz nedeniyle, mevcut organlar en çok fayda sağlayacak kişilere — genellikle genç ve ölümcül hastalığı olanlara — veriliyor.
Peki ya organ arzı bol olsaydı? Yaşlıların sağlığını korumak için onlara organ nakli yapmak mantıklı olur muydu? Motallebzadeh bu konuda şüpheci. “Organ nakli büyük bir ameliyattır ve bunu atlatmak için fizyolojik olarak yeterince güçlü olmanız gerekir,” diyor.
Motallebzadeh, dikkate alınması gereken tek hususun bu olmadığını söylüyor. “Nakil alan hastalarda ölümün üç ana nedeni kanser, enfeksiyon ve kardiyovasküler hastalıklardır. Ve birçok anti-reddetme tedavisinin buna yol açan yan etkileri vardır.”
Kısacası, çok sayıda ameliyat geçirmek ve sürekli olarak kanser, kardiyovasküler hastalık ve ölümcül enfeksiyon riskini artıran güçlü anti-reddetme ilaçları almak, ömrü uzatmak yerine kısaltabilir.
Organ sıkıntısı sorununu çözmek için büyük çabalar harcanıyor. Bu yollardan biri, domuzlardan alınan organların kullanılması. Ksenotransplantasyon olarak adlandırılan bu prosedür hâlâ deneysel aşamada; ancak New York’taki doktorlar, domuz böbreği ve domuz akciğeri naklini beyin ölümü gerçekleşmiş kişilere uygulayarak sonuçlarını gözlemliyor.
Geçtiğimiz yıl içinde, iki canlı hastaya genetiği değiştirilmiş domuz böbreği nakledildi. Bu düzenlemelerde zararlı domuz genleri çıkarıldı, domuz genomunda gizlenmiş ve yeniden uyanarak enfeksiyona yol açabilecek virüsler etkisiz hale getirildi ve en önemlisi, organları daha uyumlu hâle getirmek için insan genleri eklendi.
Organlar, Harvard Üniversitesi genetikçisi George Church’ün kurucu ortağı olduğu biyoteknoloji firması eGenesis tarafından sağlandı. Church, her iki hastanın da “sağlıklı ve mutlu” olduğunu ve artık böbrek diyalizine ihtiyaç duymadıklarını söyledi.
Şirket, 33 hastada klinik deney yapmak için ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nden onay aldı. Church şöyle dedi: “Bu 33 hasta da ilk ikisi kadar iyi sonuç verirse, deneme tüm nüfusa yaygınlaştırılacak. Üretmemiz gereken domuz sayısı, her yıl pastırma ve domuz pirzolası için tüketilen miktarın çok küçük bir kısmı.”
Şimdilik şirket böbrek, karaciğer ve kalbe odaklanıyor; ancak Church, normalde insandan insana nakledilen tüm organ ve dokuların sağlanabileceğini öngörüyor.
Organlar için domuz yetiştirmek eleştirilere açık bir uygulama olsa da, çok daha radikal ve etik açıdan sorunlu öneriler de gündemde. Bu yılın başlarında araştırmacılar, kök hücre biyolojisi ve yapay rahim teknolojisindeki gelişmelerin bilim insanlarının yedek insan bedenleri yaratmasına olanak tanıyabileceğini söyledi.
Süreç karmaşıktır, ancak hastanın hücrelerinden bir embriyo oluşturmak, beynin gelişimi için gerekli genleri devre dışı bırakmak ve onu yapay bir rahimde büyütmekten ibarettir. Sonuç, genetik ebeveynine organ sağlamak üzere yapılmış, beyinsiz bir insan vücududur.
Stanford Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı olan Carsten Charlesworth şöyle diyor: “Burada bir iğrenme faktörü var. Çoğu insan için bir kol, bir karaciğer veya bir böbrek sorun değildir. Ancak beyin hariç her şeye sahip olduğunda, daha insan gibi hissediliyor ve insanlar endişeleniyor.”
Church, başka bir yaklaşımdan büyük umutlar besliyor. Karaciğer ve diğer organlar, vücut içinde ya da dışında genetik olarak değiştirilerek enfeksiyona dirençli hâle getirilebilir ve vücudun sağlığını koruyan proteinler gibi yaşlanmayı geciktiren bileşikler salgılayabilir. “Organı yaşlanmayı geciktiren bir tedaviye dönüştürüyorsunuz,” diyor. Eğer bu işlem yerinde yapılırsa, büyük ameliyatlara, riskli anti-reddetme ilaçlarına ve beyinsiz insanlara ihtiyaç kalmaz.
Peki, bu yüzyılda doğan insanlar 150 yaşına kadar yaşayabilir mi? Church şöyle diyor: “Muhtemelen makalenizi okuyan biri, 150 yaşına kadar yaşama seçeneği olmayan son kişi olacak.”
“Bu fırsatı kaçıran kişi olmak üzücü olurdu — ve ben de o kişilerden biri olduğumu hissediyorum.”
