Anne Applebaum
Bir diktatörlükteki medyayı hayal ettiğinizde, muhtemelen sıkıcı ve gri bir şey düşünürsünüz. Belki yıllık hasadı göklere çıkaran bir Sovyet devlet televizyon programı. Belki de Başkan Mao veya General Pinochet’nin, ağır ve sıkıcı yazılarla çevrili, donuk bir gazete fotoğrafı.
Ama eğer zihninizdeki görüntü buysa, hayal gücünüz güncelliğini yitirmiş demektir. Günümüzde otoriter propagandalar çeşitli, renkli, hatta büyüleyici olabiliyor. Venezuela başkanı Hugo Chávez saatlerce televizyona çıkar, şarkılar söyler, sohbet eder, ünlülerle röportaj yapardı. Geçtiğimiz günlerde, eskiden Sovyet gençlik hareketinin yayın organı olan, şimdi ise Vladimir Putin Kremlin’inin sözcüsü olan Komsomolskaya Pravda’nın internet sitesinde, “Moskovalıları flört dolandırıcılıklarına çeken güzel kadınlar” hakkındaki tıklama tuzağından, Ukrayna’nın “AB ordusu için bir eğitim sahasına dönüştürüldüğü”ne dair korkutucu bir açıklamaya kadar çeşitli haberler yayınlandı.
Bu çabaların amacı yalnızca yanlış bilgilendirmek değil, güvensizlik yaratmaktır. Modern otoriter rejimler genellikle tek bir propaganda çizgisi sunmak yerine, gerçeğin çelişkili versiyonlarını birçok farklı biçimde sunarlar: entelektüel ve entelektüel olmayan, ciddi ve aptalca, bir bakıma doğru ve büyük ölçüde yanlış. Toplamda ortaya çıkan etki, vatandaşların aslında neler olduğunu bilemez hâle gelmesidir.
Savunma Bakanlığı, tarihimizde ilk kez, Amerikalılara benzer bir şeyi sunmak için dikkatle hazırlanıyor: bilgi değil, eğlence, skandal, dalkavukluk ve şakalar. Savunma Bakanı Pete Hegseth, bu ayın başlarında Pentagon’daki tüm haber kuruluşlarının, muhabirlerin hareketlerine ilişkin bazı yeni kısıtlamaları kabul ettiklerini beyan ettikleri, daha da önemlisi bazılarına göre sıradan gazeteciliği suç haline getirme riski taşıdığını düşündürecek şekilde, gazetecilerin resmi açıklamalarla çelişen bilgileri yayınlamalarını yasaklayan bir belgeyi imzalamalarını talep etti. Aralarında The Atlantic’in yanı sıra Newsmax ve Fox News temsilcilerinin de bulunduğu onlarca muhabir binadan ayrıldı. Bir çoğunun uzun yıllara dayanan deneyiminin yanı sıra askeri bütçeler, lojistik ve teknoloji konusunda derin bilgisi vardı. Şimdi yerlerine yenileri geliyor ve bu yeni gelenler gerçekten de farklılar, muhafazakârlarmış gibi yaygın olarak “sağcı” olarak tanımlansalar da, çoğu komplo teorisyeni, yerli ve yabancı propagandacı ve kurumsal bilgisi az olan kişilerden oluşuyor.
Örneğin, Pentagon’u haber yapan yeni kuruluşlardan biri, MyPillow yastıklarının mucidi ve Çin’in 2020 seçimlerini hacklediğini kanıtlamak için milyonlarca dolar harcayan, ancak başarısız olan (bir keresinde bana açıkladığı gibi, aksini gösteren hiçbir kanıtı doğru olarak kabul etmiyordu) Mike Lindell tarafından kurulan ve yayın hizmeti veren LindellTV. LindellTV, “muhabirlerinden” birinin, bu yılın başlarında başkanın ekibinin, başkanın fitness planını yayınlamayı düşünüp düşünmeyeceğini sorduğu Beyaz Saray’daki basın toplantılarına davet edilmiş durumda. Donald Trump’ın “sekiz yıl öncesine göre daha sağlıklı göründüğünü” söyleyen kadın, “Bobby Kennedy ile mi çalışıyor ve daha az McDonald’s mı yiyor?” diye sordu.
Bir diğer yeni isim, artık Timcast Media adlı bir kuruluşun sahibi olan Tim Pool. Pool daha önce, Rusya’nın devlet medyası RT tarafından gizlice finanse edilen Tenet Media adlı şirkette çalışıyordu. Pool, şirketin Rus parası aldığından haberi olmadığını iddia etti, ancak Moskova’dan geldiğini belli eden zaman damgalı mesajlar ve saçma Moskova yanlısı söylemleri destekleyen videolar çekilmesi için teşvik (örneğin, IŞİD’in açıkça üstlendiği Moskova’daki bir alışveriş merkezindeki terör saldırısının aslında Ukraynalılar tarafından gerçekleştirildiği) gibi birçok ipucu vardı.
Pool’ün ekibine ve LindellTV’ye, Çin’deki Falun Gong dini hareketiyle bağlantılı olan The Epoch Times da katılacak. Kuruluşun en çok bilinen özelliği QAnon komplo teorilerini ve 2020 seçimlerine dair yanlış hesapları yayması. Buna, seçim görevlilerini haksız yere sahtekârlıkla suçladığı bir davayı engellemek için iflas başvurusunda bulunan ancak başarısız olan Gateway Pundit adlı site de eşlik edecek. One America News Network, The Federalist ve Charlie Kirk’ün Turning Point ağının bir yayını olan Frontlines temsilcileri de yeni basın ekibinde yer alacak. Ancak hiçbiri askeri konularda uzmanlıklarıyla tanınmıyor.
Elbette bu yayın organları Trump yanlısı propaganda üretebilir. Ancak daha da önemlisi, kafa karışıklığına yol açacaklardır. Birçok uluslararası krizin yaşandığı, ABD’nin Venezuela’da bir tür askeri harekâta girişmek üzere olduğu, Ulusal Muhafızların Amerikan valilerinin iradesine aykırı olarak Amerikan şehirlerine gönderildiği bir dönemde, Pentagon’un resmi pozisyonları; Timcast, The Epoch Times, LindellTV ve Gateway Pundit tarafından aktarılacak ve bu da birçok insanın Pentagon’un açıklamalarına hiçbir şekilde inanmayacağı anlamına geliyor.
Bu, Trump yönetiminin yalnızca Pentagon’da değil, Beyaz Saray’da ve her yerde tercih ettiği model gibi görünüyor: Halkın dengesini bozmak. Amerikalıların hükümet açıklamalarına inanmasını sağlamak için değil, onları tüm açıklamalara karşı güvensiz kılmak için şakalar, yalanlar ve eğlenceli hikâyeler anlatın veya yapay zekâ tarafından yapılmış uğursuz videolar yayınlayın. ABD ordusunun gerçekte ne yaptığından emin değillerse, itiraz etmezler. İnsanlar herhangi bir yerde okudukları hiçbir şeye inanmazlarsa, tartışmaya, müzakere etmeye, hatta siyasete girmeye bile motive olmazlar. Pentagon ve belki de diğer devlet kurumlarından göreceğimiz türden modern otoriter propaganda modelleri, gerçek inananlar topluluğu veya kitle hareketleri oluşturmak için tasarlanmamıştır. Tam tersine, ilgisizlik yaratmak için tasarlanmıştır.
Gittikçe daha fazla insanın bilgisini ChatGPT, Grok, DeepSeek ve Gemini’den aldığı bir dünyada, bu bilgi sisi zamanla daha da kötüleşebilir, kalıcı yanlış anlamalara veya tarihsel boşluklara yol açabilir. Yapılan bir araştırma, bu yapay zekâ sohbet robotlarının sıklıkla Rus devlet medyasına bağlantı verdiğini ve Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaş hakkında yanlış bilgi ürettiğini ortaya koydu. Ancak Amerikalılar, yapay zekânın sahte tarihler yazmasını beklemek zorunda kalmayabilir. Halk, müttefiklerimiz, düşmanlarımız ve nihayetinde ordunun kendisi bile Pentagon’un söylediklerine inanmazsa, Pentagon, güvenilirliği ve operasyonel kapasitesi açısından, binaya erişimi olan araştırmacı gazetecilerin bir zamanlar yarattığı engellerden çok daha büyük engellerle karşı karşıya kalabilir.
*Anne Applebaum, The Atlantic’te yazardır.
Tercüme: Ali Karakuş
