Christopher Chantrill
Geçtiğimiz günlerde, baloncuk saçan bir oyuncaktan çıkan balonların peşinden koşan bir grup küçük çocuğun yanından geçtim. Ne kadar da keyifli vakit geçiriyorlardı.
Her şey gayet hoş görünüyor olabilir, ancak şu sıralar uzmanlar, borsanın Ekim ayı sonunda ulaştığı zirveden %8-10 oranında geri çekilmesiyle birlikte bir Yapay Zeka Balonu’ndan endişe duyuyor. İşte yapay zekâ savunucularının çılgın planlarına dair endişesini dile getiren Niall Ferguson’dan bir yorum:
Sam Altman “geçtiğimiz günlerde çalışanlarına, OpenAI’nin 2033 yılına kadar 250 gigawatt’lık yeni bir bilgi işlem kapasitesi inşa etmek istediğini söyledi… bu plan, bugünün koşullarında 10 trilyon doların üzerinde bir maliyete karşılık geliyor.” Bu miktar, ABD’nin mevcut en yüksek enerji kullanımının yaklaşık üçte birine denk düşüyor.
Bir de American Prospect’ten David Dayen var. O da şu konuda endişeli: “Silikon Vadisi ile Wall Street’in aynı hizaya gelip, bizi yeni bir finansal çöküşe sürükleyecek derecede belirsiz kredi anlaşmaları yaratması.”
Geçtiğimiz ayın en çok konuşulan konusu “round-tripping”di; yani çeşitli yapay zekâ ve teknoloji şirketlerinin kendi müşterilerine yatırım yapma biçimi — örneğin Nvidia’nın, AI şirketlerinin kendi grafik işlem birimlerini (GPU) satın alabilmesi için gerekli yatırımı sağlaması gibi.
Ama gerçekten, neden burada duralım? Şu anda neredeyse kesin olarak patlamakta olan Yeşil Enerji Balonu ne olacak, Başkan Xi? Bu durum, dünyanın dört bir yanındaki sadık Extinction Rebellion aktivistlerini yerle bir etmeyecek mi? Bir de, Fed’in 2020-21 döneminde para arzını %40 oranında artırmasının ardından ev sahibi olma yarışına girenlerin sebep olduğu emlak balonu var. Peki ya borsa balonu? SPY, Mayıs 2009’da 77 dolardan geçen Cuma günü 659 dolara yükseldi. Bu, Büyük Durgunluk’un dip noktasından bu yana %755’lik bir artış demek. Bu arada belirtelim, aynı dönemde M2 para arzı da 7,2 trilyon dolardan 22,2 trilyon dolara çıkarak sağlıklı bir %208’lik artış göstermiş.
Yapılacak tek bir şey var: Elon’un Finansal Balonlar hakkındaki Grok’una başvurmak. İlk balon, 1630’larda yaşanan Hollanda’nın Lale Çılgınlığıydı. Dediğim gibi: Hollandalılar, Hollanda Finansmanıyla modern dünyayı icat ettiler. Ve modern finans balonsuz olmaz. Derken, İngilizler de 1720’de patlayan Güney Denizi Balonu’yla bu oyuna katıldı. Grok’a göre, son yıllarda her on yılda bir balon yaşıyoruz: 2000’deki Dot-com Balonu, 2008’deki Emlak Balonu, 2021’deki Kripto Balonu. Ve şimdi de Yapay Zekâ Balonu. Nerede sona erecek bu? Ne zaman sona erecek?
Fark ettiniz mi bilmiyorum, ama bu balonlar, merkez bankalarının ortaya çıkışından önce pek de görülmüyordu. Merkez bankaları Hollandalılar tarafından icat edildi, sonra Hollandalı William of Orange Britanya kralı olduğunda İngilizlere geçti ve sonrasında Alexander Hamilton tarafından — herkesin “İskoç seyyar satıcının piç çocuğu” olarak tanıdığı kişi — Amerika’ya taşındı. Acaba merkez bankaları ve balonlar, yumurta ve jambon gibi birbirine mi yakışır? Bu konuda mutfak uzmanları ve ABD Merkez Bankası (Fed) ne düşünüyordur acaba? Belki de balonlar yalnızca merkez bankası yetersiz olduğunda ortaya çıkıyordur — mesela 1929 ve 2008’de olduğu gibi. Şu anda Fed’in kadrosunda 400 ekonomi doktoralı insan çalıştığına göre, AI Balonu konusunda endişelenecek pek bir şey yoktur herhalde. Son balon olan, Sam Bankman-Fried’in başrolünde yer aldığı kripto balonunda da Fed hemen devreye girip, Senatör Elizabeth Warren (D-MA) kahvaltısını bitirmeden önce açgözlü bölgesel bankacıların hepsini cesurca kurtardı.
Tüm bu balonbiliminin sağdaki öfkeli Groypers’ları ve soldaki Mamdani aktivistlerini nasıl etkilediğini merak ediyorum. Öfkelenmekte haklı da olabilirler. SPY’ye yatırım yapmış bir Boomer’ı düşünün; öylece kenara çekilmiş, bireysel emeklilik hesabı (IRA) düzgünce düzenlenmiş. 2008 sonunda 100.000 dolar olan bu yatırım, şu anda 757.500 dolara ulaşmış durumda — temettüleri ve mecburi asgari dağıtımları (RMD) saymıyoruz bile. Ve eğer bu Boomer IRA’sını pervasızca QQQ’ya yatırmış olsaydı, o 100.000 dolar bugün 1.900.000 dolar ederdi. Peki ya Z kuşağı? Onlar hiçbir şey almadılar — sıfır, nada. Yine de, 1970’te öğrenci olan o Boomer, İtalya’dan evini aradığında, annesiyle yaptığı üç dakikalık bir telefon görüşmesi yaklaşık 6 dolara mal olmuştu. Hem de 1970’in dolarıyla.
Ama size bir şey söyleyeyim, sevgili Z kuşağı: İnsanlık tarihindeki en büyük balon, hükümetin harcama balonudur. 1900 yılında GSYİH’nın yaklaşık %8’i düzeyindeyken, bugün bu oran yaklaşık %40’a çıktı. Ve şunu da bilin ki, Boomer’lar için Sosyal Güvenlik ve Medicare harcamaları yapıldıktan, ardından Askerî Sanayi Kompleksi, Eğitim Sanayi Kompleksi, İklim Sanayi Kompleksi, Göçmen Sanayi Kompleksi ve Borç Sanayi Kompleksi için gereken paralar ayrıldıktan sonra size pek bir şey kalmayacak. Ve diğer tüm balonlar — ve imparatorluklar — gibi, en büyük balon da sonunda patladığında, daha önce hiç görmediğiniz bir kırıntı kapma mücadelesine tanıklık edeceksiniz.
Öte yandan, belki de Elon Musk haklıdır ve yapay zekâ çalışmayı isteğe bağlı hâle getirecek, ve Marx’ın dediği gibi
[sabahları avlanacak, öğleden sonra balık tutacak, akşamları sığır yetiştirecek, akşam yemeğinden sonra ise eleştireceğiz.]
O hâlde, belki de Mars’ı işgal etsek iyi olur.
* Christopher Chantrill (@chrischantrill), The Commoner Manifesto adlı blogda yazıyor ve ABD hükümetinin maliyesine dair başvuru kaynağı olan usgovernmentspending.com
sitesini yönetiyor. Ayrıca American Manifesto ve Road to the Middle Class adlı kitapların da yazarıdır.
Kaynak: https://www.americanthinker.com/articles/2025/11/the_perils_of_our_bubblicious_world.html
