Kemal Öztürk
Türkiye ve İsrail arasında Suriye’de bir gerilim yaşanıyor. Bu nedenle Azerbaycan’da Türkiye İsrail arasında “Çatışmasızlık mekanizması” kurulması için görüşmeler yapıldı. Türk güvenlik yetkilileri İsrail ile devam eden çatışmasızlık görüşmelerinin detaylarını Al Jazeera.net yazarı Kemal Öztürk’e anlattı.İşte sorular ve cevaplar.
Teknik olarak çatışmasızlık mekanizması ne demektir?
Bir bölgede iki devletin askeri unsurlarının birbirine zarar vermemesi için karşılıklı bilgilendirmeye dayalı kurulan sisteme “çatışmasızlık mekanizması” denir. Bu askeri bir deyimdir ve dünyanın birçok ülkesinde uygulanır.
Çatışmasızlık mekanizması nasıl çalışıyor?
Taraflar askeri operasyonlarını, askeri hareketlerini çok detaya girmeden anlaşma yaptıkları devletin askeri yetkililerine lokasyon ya da koordinat olarak bildirir. Karşı taraf bu bölgelere ya da koordinatı verilen alanlara girmez ve bir çatışma ortamı oluşmaz.
Askeri bilgileri vermek güvenlik açığı oluşturmuyor mu?
Mekanizma zaten karşılıklı güven anlaşması üzerine kurulu. Bu güven beyanı ve kararı oluşmadan bu mekanizma kurulamaz.
Türkiye bu mekanizmayı daha önce başka ülkelerle denedi mi?
Evet Türkiye Suriye’de ve Irak’ta daha önce bu mekanizmaları kullandı. Suriye’de Fırat nehrinin doğusunda ABD ile Batısında Rusya ile çatışmasızlık mekanizmaları kuruldu. Ayrıca Irak’ta da ABD ile bu mekanizma oluşturuldu. Taraflar çatışma ihtimali doğurabilecek askeri operasyonlarını, hareketlerini, uçuşlarını karşılıklı olarak birbirine bildirdi. Ruslarla Hmeymim askeri üssünde, ADB ile Kuveyt’teki askeri üssünde bu mekanizmalar kurulmuştu.
Çatışmasızlık mekanizması Suriye’de hem kara hem de hava unsurlarını mı kapsayacak?
Suriye’nin hava sahası açık şu anda. O nedenle Türkiye, ABD, İsrail Suriye hava sahasında karşı karşıya gelebilirler. ABD ile bu mekanizma var İsrail ile kurulması gerekiyor. İlk öncelik hava sahası için bir çatışmasızlık mekanizması kurulacak. Daha sonra kara unsurları için de aynı mekanizma işletilebilir.
İsrail ile neden bu mekanizma kurulma ihtiyacı oluştu?
Aslında Türkiye ile İsrail’in Suriye’de askeri bir gerginliği yok. Böyle bir durum varmış gibi gösteriliyor ısrarla. İngiliz ve Arap medyasında bu yönde haberler yapılıyor ama işin aslında böyle askeri bir gerilim bulunmuyor.
Fakat İsrail bu yönde yoğun bir propaganda yapıyor ve biraz da baskı kurmak istiyor. Saldırgan tutumunun Türkiye için tehdit oluşturacak kadar ileri götürmesi halinde bunun karşılığını vermekte tereddüt etmeyiz.
Çatışmasızlık mekanizması teknik bir mesele asıl konu İsrail ve Türkiye’nin Suriye için politikalarında bir çatışma yaşanması.
Türkiye ve İsrail’in Suriye’de çatışan politikaları nedir?
Türkiye Suriye’nin üniter bir devlet olmasını, kendi ayakları üzerinde durmasını, güvenliğini kendi imkanlarıyla sürdürmesini istiyor. Ülke içinde güvenliği tam sağlanmasının ancak güçlü bir Suriye devleti sayesinde olacağına inanıyoruz. Bu nedenle tüm silahlı gurupları Şam yönetimine entegre edilmesini istiyoruz.
İsrail ise parçalanmış, istikrarsız bir Suriye istiyor. Suriye’de etnik ve dini gruplara ayrı devletler, özerk yapılar kurumak için sürekli sahayı karıştırıyor ve tarafları kışkırtıyor. Güçlü Suriye devletinin olmaması için toprak işgal ediyor, askeri alt yapısını tahrip ediyor.
Bu iki farklı politikanın mücadelesi var Suriye’de. Bölge ülkeleri de Türkiye gibi üniter, güvenli ve güçlü bir Suriye devletinden yana. Ancak İsrail saldırgan tutumuyla buna engel olmak için her şeyi yapıyor.
İsrail Türkiye’nin Suriye’de üs kurmasını istemiyor ve muhtemel yerlere saldırı düzenledi. Orada Türk askeri unsurlar var mıydı?
Şam yönetimiyle savunma ve askeri kapasitenin arttırılması için yaptığımız görüşmeler var. Bunlar henüz görüşme aşamasında. O nedenle henüz nerede askeri üs kurulacağı, ne kadar kuvvet bulunduracağımız konuları netleşmedi. Görüşmeler devam ediyor.
İsrail’in vurduğu T4 üssünde Türkiye’nin askeri unsurları bulunmuyordu. Orada mühendislerimizin öldüğü iddiaları da yalan kara propaganda mahsulü. Bu görüşmeler tamamlandığında ve savunma iş birliği anlaşması imzalandığında tüm dünya zaten bunu öğrenecek.
İsrail’in buna karşı çıkması mümkün olabilir ama bizim yapacağımız anlaşmayı engellemeye gücü yetmez.
İsrail Suriye’deki Türk askeri unsurlarını vurması halinde Türkiye’nin angajman kuralları nedir?
Bize yapılan tüm saldırılara aynı şekilde karşılık veririz. Türkiye’nin gücünü tüm bölge gayet iyi biliyor. Bu nedenle İsrail’in Türkiye’nin askeri unsurlarına saldırmasına ihtimal dahi vermiyoruz.
Çatışmasızlık mekanizmasına rağmen İsrail’in Türk askeri unsurlarına saldırması halinde ne olacak? NATO devreye girer mi?
İsrail’in Suriye’de bulunan ya da bulunacak olan askeri unsurlarımıza saldırmasını savaş nedeni sayarız. NATO üyesine saldırması halinde 5. Madde uyarınca NATO da bizim yanımızda savaşa girecektir. ABD bu durumda ne yapacak, ne olacak orasını Türkiye değil, İsrail düşünmek zorunda.
Azerbaycan’da yapılan görüşmeler ne durumda?
Azerbaycan’da ilk görüşmeler yapıldı. Ekipler muhataplarıyla teknik bir toplantı yaptı. Her iki taraf çatışmasızlık mekanizması hakkındaki görüşlerini karşı tarafa iletti. Taraflar ülkelerine döndü ve şimdi her iki devletin yetkili organları değerlendirme yapıyor. Olumlu olması halinde yeni bir toplantı yapılabilir ya da gerek kalmadan bu mekanizma kurularak devreye girebilir.
Suriye-Türkiye arasında askeri anlaşmalar ne zaman imzalanacak?
Suriye Devletinin ülkemizden talepleri var. Alt yapısı tamamen çökmüş ve İsrail saldırılarıyla hala da tehdit altında olan yeni bir devlet.
Amman’da IŞİD’e karşı mücadele için Türkiye, Irak, Ürdün, Lübnan ve Suriye olarak ortak bir anlaşma imzaladık. Suriye’nin yanında olacağımızı gösteren bir mekanizma kurduk. Bunun ikinci toplantısı teknik düzeyde İstanbul’da yapıldı. Mayıs ayı içinde Suriye’de bir merkez kurulmasını bekleyebiliriz.
Türkiye’nin ayrıca Suriye ile savunma ve askeri kapasiteyi arttırma görüşmeleri var. Savunma Bakanlığımız bu konuyla ilgili değerlendirmelerini yapmaya devam ediyor, Suriye tarafıyla görüşüyoruz. Onların taleplerini, ihtiyaçlarını değerlendiriyoruz. Yakın bir zamanda devletlerimiz arasında uluslararası bir anlaşmaya imza atacağız ve o zaman sahada gerekli düzenlemeler olacaktır.