İsmail Küçükkılınç
Cennetlik bir Baba; Ahmet Mithat Efendi*
Bu kitabın** yazarı, yayıncısı ve editörü hakkındaki kimi ağır tenkidlerimizi mahfuz tutuyor ama yayınını da isabetli buluyoruz.
Kimi kitapları birkaç kişi tanıtsa kâfi gelir ancak bu kitabı 100 kişi de tanıtsa 101. kişi tanıtacak farklı bir şeyler bulur çünkü Ahmed Midhat Efendi, ismi silinse tarihimizin ağır bir yara alacağı mümtaz ve müstesna bir şahsiyetidir.
Muallim, matbaacı, muharrir, mütercim, mürettip musahhih, makinist, müteşebbis birçok vasfı bilhassa da “millet babası” vasfını haiz olan “Efendi Baba”, 12 beygir gücünde bir yazı makinasıdır. Tesiri Osmanlı topraklarıyla mahdut değildir; Kırım ve Kazan’a da şamildir.
Kendisi inancımız odur ki birçok ağır günahına rağmen iman üzre son nefesini vermiş bir Müslümandır. Bizim onu asıl cennetlik gördüğümüz tasarrufu ise, 16 yaşındaki kızıyla ilgili aldığı ve dünyada hemen hiçbir babanın kolayca alamayacağı bir kararla ilgilidir.
Ahmed Midhat Efendi, Muallim Naci hariç, 6 kızı için damatlarını, sevdiği tıp ve hukuk mesleğine salik olanlardan seçmiş. Bahse mevzu damat ise hukukçu olandır yani Servet-i Fünun’da şiir, nesir ve şehir mektupları da yayınlanan Yenişehirli Halit Eyüp’tür.
Ahmed Midhat Efendi’nin en sevdiği isimlerden ikisi aynı zamanda birlikte tefsir çalışması da yaptığı (Şeyhülislam) Musa Kazım Efendi ile meşhur hukukçu Seydişehrî Mahmud Esad Efendi’dir. Her iki isim de Beykoz’a yalıya gelir, istedikleri kadar misafir kalırlarmış.
Mahmud Esad Efendi evlenmiş ama çocuğu olmamış, bu sebeple sevdiği bazı gençleri evlatlık edinmiştir. Halit Eyüp de bu gençlerden biridir. Hukuk son sınıfının birincisidir ve ara ara Esad Efendi onu Beykoz’da Efendi Baba’nın yalısına götürmektedir. Mezuniyetine 3 ay kalmıştır.
Bir akşam yalıda İstanbul’un kalbur üstü isimleri toplanmıştır çünkü Halit Eyüp, Efendi Baba’nın 16 yaşındaki kızıyla gözgöze gelmiş, gençler birbirini beğenmiş, Mahmud Esad ile Ahmed Midhat Efendi de gençlerin evliliğine karar vermiştir ve topluluk nişan merasimi için toplanmıştır.
Ahmed Midhat Efendi müstakbel damadını çok sevmekte, onunla gurur duymakta, şiir ve nesirlerini beğenmekte “Allah ülkenin en büyük şairi Muallim Naci’yi elimden aldı fakat kalbimin ateşini söndürmek için onun yerine bana başka bir şairi, Halit Eyüp’ü verdi” demekteymiş.
Efendi baba bir ara damadının öksürdüğünü görür ve onu tıbbiyede KBB hocası Dr.Civani Bey’e gönderir. Efendi Baba’nın oğlu Kâmil de tıbbiye son sınıf talebesidir ve hocası fincan içindeki balgamı tahlil etmesini ve Aristidi Paşa’ya da göstermesini ister. Sonuç:2 derece veremdir.
Kâmil, kime ait olduğunu bilmediği bu netice ile Dr. Civanî Bey’e gider. Hoca, talebesine tahlilin müstakbel eniştesine ait olduğunu ve azami 5 ay ömrü kaldığını söyler. Kamil bayılır. Ayıldığında ağmaktan gözleri şişer. Efendi Baba vapurda karşılaştığı oğlunun ağladığını görür.
Ağlama sırası acı haberi alan Ahmed Midhat Efendi’dedir. Kollarına giren iki-üç kişi Efendi Baba’yı iskeleye çıkarır. Efendi Baba oğluna, “Mahmud Esad Efendi’ye telgraf çek, yarın ilk vapurla gelsin” der ve kimseye de birşey söylememesini sıkı sıkı tenbih eder.
Ertesi sabah Mahmud Esad Efendi gelir ve Efendi Baba ona ” oğlum Kâmil bize bir hakikat söyleyecek, dinleyeceğiz, sen ve ben birbirimize hiçbir söylemeden son ve kat’î kararımızı kağıtlara yazacağız” der.
Her iki babanın gözyaşları tufan gibidir. Kamil kağıtları alır ve okur. Müşterek karar şudur: “Bu hafta düğün yapılacak, iki genç nâil-i visal olacaklardır”. Emsali görülmemiş bir debdebe ile düğün merasimi yapılır.Düğünden 3 ay sonra Halit Eyüp vefat eder. Allah rahmet eylesin.
Ahmed Midhat Efendi, büyük adammış. Cenab-ı Hak ona da gani gani rahmet eylesin!
*Ahmed Midhat; (1844, Tophane, İstanbul – 28 Aralık 1912, İstanbul), Türk yazar, gazeteci ve yayıncı. Tanzimat dönemi yazarlarındandır. Türk edebiyatının gerçek anlamda ilk popüler yazarıdır. 1870’te Devir (Çağ) adıyla bir gazete çıkardı ancak ilk sayıda kapandı. Çok kısa zaman sonra Bedir adıyla çıktı. 1878’de çıkarmaya başladığı ve yayın hayatını 1921’e kadar sürdürmüş olan Tercüman-ı Hakikat gazetesi Osmanlı basın tarihinin en uzun ömürlü ve etkili yayınlarından biri olmuştur. Kabri Fatih Camii içinde II. Mehmed‘in türbesinin de bulunduğu ayrı kısımdadır.Millî Eğitim Bakanlığının 100 büyük Türk edebiyatçısı listesinde yer almaktadır.
**Kamil Yazgıç-Oğlunun kaleminden Ahmet Mithat Efendi ve dönemi, Vakıfbank kültür yay.2020