Kemal Öztürk
İsrailli yetkililerin ve medyasının son haftalarda yaptığı açıklamalar ve Suriye içine yönelik saldırılarına bakacak olursanız Türkiye’yi hedeflerine koymuş gözüküyorlar. Türkiye’nin Suriye ile yapacağı savunma iş birliği anlaşmalarında muhtemel üs bölgelerini vurmak, doğrudan düşmanca bir tavır olarak algılandı Türkiye’de. Buna mukabil Türkiye’nin bu saldırganlığa karşı nasıl tavır alacağı merak ediliyor.
İSRAİL NE YAPMAK İSTİYOR?
Gazze savaşı çıktığından beri herkesin gördüğü bir gerçek vardı: İsrail “reelpolitik” değil “teopolitik” olarak hareket ediyor. Bunun anlamı Büyük İsrail devleti hayallerini gerçekleştirmek ve Arzı Mevud planlarını hayata geçirmektir. Bu konuda ABD içinde kendilerine yakın kesimlerle de bir anlaşma sağlamış durumdalar.
Bu teopolitik tutumun sonucu olarak bölge ülkelerinin topraklarını işgal ederek alanlarını genişletecek diyorduk. Gazze, Batı Şeria, Lübnan topraklarının bir kısmını işgal etti. Suriye devriminden sonra da Suriye topraklarındaki işgalini arttırdı. Burada da durmayacaktır.
Ürdün, Mısır, Suudi Arabistan’ı tehdit etti ve Filistinlilerin sürülmesi projesini kabul ettirmeye çalışıyor onlara.
Tüm bu yaptıklarının temel amacı “istikrarsız bölge ülkeleri” tezidir. Hele hele kendisine komşu olan hiçbir ülkenin güçlü, istikrarlı ve ekonomisinin düzgün olmasını asla istemiyor.
Suriye’yi sürekli bombalayarak askeri alt yapısını yok ediyor ve yenisini inşa etmesine de ayrıca izin vermiyor. Türkiye’nin Suriye’de kuracağı askeri üsler, yapacağı askeri yardımlar, Suriye ordusunu eğitmesini İsrail kendisi için bir tehdit olarak görüyor.
Şimdi Türkiye’nin Suriye içindeki askeri varlığını engellemek için her şey göze almış durumda.
DİPLOMASİ VE ABD ÜZERİNDEN İSRAİL’E CEVAP
Türkiye İsrail’in saldırgan tutumlarını ve açıklamalarını kendisine yapılmış düşmanca bir hamle olarak algıladı. Ankara, İsrail’den rahatsızlığını gösteren hamleler bekliyordu ama T4 askeri üssünü vurmasını, açık beyanların dozunu bu kadar yüksek beklemiyordu sanırım. Fakat bu yapılanlara karşı hem kamuoyunda hem de devlet kademesinde büyük bir öfke oluştuğunu söyleyebilirim.
Türkiye ilk cevabını Dış İşleri Bakanı Hakan Fidan aracılığı ile verdi. Bakan Fidan Reuters’e verdiği demeçte, Türkiye’nin İsrail ile Suriye’de karşı karşıya gelmek istemediğini söyledi:
“İsrail’in bu tutumu sadece Suriye’yi değil tüm bölgeyi istikrarsızlaştırma yönünde bir adım…”
Hakan Fidan ABD Dış İşleri Bakanı Rubio ile ABD’de yaptığı görüşmede İsrail’in Suriye’deki saldırgan tutumunu gündeme getirdi ve Türkiye’nin durumdan rahatsız olduğunu açık bir şekilde ifade etti.
Bu diplomatik açıklamalar ve girişimler Türkiye’nin tansiyonu düşürme çabası olarak yorumlanabilir. Türkiye yeni Şam yönetiminin askeri, ekonomik, alt yapı ve kurumsal olarak güçlenmediği bir ortamda İsrail ile bir çatışmanın Suriye’yi daha kötü duruma sokacağını düşünüyor.
Türkiye olarak İsrail’e askeri bir cevap vermek ise işin içine ABD’nin karışması ve büyük bir savaş ortamının doğmasına neden olabilir. Budan da şimdilik uzak duruyor. Türkiye bu konuyu ABD üzerinden çözmeyi deniyor şuanda. Şimdilik Trump yönetimiyle ilişkileri iyi gidiyor Türkiye’nin. Ancak ABD’nin dünyayı ateşe atan ekonomik krizi yüzünden bu konu nasıl gündeme gelecek ve aksiyon alacaklar orası biraz belirsiz.
İSRAİL AVANTAJLI DURUMDA DEĞİL ASLINDA
İsrail’in ABD’yi arkasına almadan yapabileceği hiçbir şey yok aslında. Türkiye’nin askeri gücü kıyaslanmayacak kadar üstün İsrail’e karşı.
İsrail’in yürüttüğü işgal, çatışma, savaş ve saldırgan tutumunun ekonomik maliyeti muazzam boyutlara ulaştı.
İsrail ekonomisi son bir yılda % 25 küçüldü. Savaşın İsrail’e maliyetinin 400 Milyar Dolar olması bekleniyor. ABD’nin İsrail’e yaptığı yardımlar tam olarak bilinmiyor, zira bir kısmı örtülü yapılıyor. Ancak sadece 2024 yılında 20 Milyar Dolarlık silah verildi.
Dünya ekonomisinin alt üst olduğu bir ortamda İsrail’in bu pahalı savaşı sürdürmesi pek mümkün değil. ABD bir yerde dur diyecektir.
Öte yanda az bir nüfusa ve insani askeri güce sahip olan İsrail’in 4 cephede bir den savaşmasının, ordusunu aynı disiplinde tutmasının, buna halk desteği bulmasının da pek imkanı yok. Güvenlik bürokrasisi ve Netanyahu’nun kavgası çok su yüzüne çıkmasa da aslında ciddi boyutta.
Ekonomi bozuldukça, halkın durumu kötüleştikçe şu anda devam eden protestolar daha da şiddetlenecek ve Netanyahu bir şekilde iktidardan düşecektir.
AVRUPA İSRAİL İLE MESAFEYİ AÇACAK
ABD ile büyük bir ticari savaşa giren Avrupa Suriye politikası konusunda İsrail’e değil Türkiye’ye daha yakın duruyor ve o yönde açıklamaları var. Gittikçe artan ABD karşıtlığı zaten çok sevilmeyen İsrail’e karşı dönecektir. AB yaşadığı ekonomik krizin ve sarsıntının acısını ABD’den çıkarmak için İsrail’in saldırgan politikalarına karşı hamle yapacaktır. Örneğin Fransa ve Türkiye Suriye’de ortak hareket edebilir.
İspanya, İtalya ve İngiltere’den de benzer adımlar görebiliriz.
Hem ekonomik kriz, hem kötüleşen ilişkiler nedeniyle Avrupa ABD ve İsrail politikalarına karşı adıma atacaktır.
NETANYAHU TURMP’TAN İSTEDİĞİNİ ALAMADI
Suriye konusu Ortadoğu’da, İsrail ve Türkiye kamuoyunda birinci gündem maddesi ama Amerika’da öyle değil. Trump’ın masasında bu konu henüz yer almıyor. Netanyahu bu durumu değiştirmek için önceki gün ABD’ye ziyarette bulundu ve Suriye meselesini Trump’ın önüne getirdi. Türkiye’nin Suriye’deki nüfuzunu önlemek için Turmp’tan yardım istedi.
Fakat durum beklediği gibi olmadı. Trump Netanyahu’ya genel olarak soğuk ve mesafeli davrandı. İsrail’in güvenliği için Suriye konusunda destek açıklaması yapmasını isteyen Netanyahu’ya hiç de hoşlanmadığı cevaplar verdi.
“Benim büyük bir dostum var, adı Erdoğan. Ben onu severim, o da beni sever. Hiçbir zaman aramızda bir sorun olmadı. Birçok şey yaşadık birlikte. Netanyahu, eğer Türkiye’yle bir sorunun varsa, bunu çözebileceğime inanıyorum. Umarım sorun olmaz. Türkiye’yle ilgili herhangi bir sorunun olursa, bunu çözebilirim. Ama makul olmalısın.”
Trump’ın bu açıklamaları Netanyahu’yu oldukça rahatsız etti. Ancak “makul olmalısın” uyarısı önemli bir vurgu. Zira İsrail’in ve Netanyahu’nun istekleri bitmek bilmiyor ve artık Trump bundan rahatsız oluyor.
TÜRKİYE ANGAJMAN KURALLARINI DEĞİŞTİRECEK
Tek başına ekonomi, diplomasi ve iletişim İsrail’in Suriye’deki saldırganlığını ve Türkiye’ye karşı düşman tavırlarını durdurmaya yetmeyecektir kuşkusuz. Burada Türkiye’nin sınır ötesi askeri varlığı için belirlenmiş angajman kurallarının değişmesi muhtemeldir.
Örneğin Irak’taki askeri varlığına terörist bir saldırı olduğunda buna karşılık veriyor Türkiye. Peki bir devlet saldırısı karşısında ne olacak? Yani Suriye içinde İsrail Türk askeri üslerine, askeri varlığına saldırırsa ne olacak? NATO bu durumda nasıl tavır alacak?
İşte bu yeni angajman kurallarının belirlenmesini zorunlu kılıyor.
Şu anda Türkiye’de askeri, diplomatik ve siyasi çevreler bu konuyu tartışıyor. Nasıl bir karar çıkacak bilmiyorum ama geri adım atılacak bir ruh hali yok Türkiye’de.
Kaynak:https://www.aljazeera.net/opinions/2025/4/8/هل-تندلع-حرب-بين-إسرائيل-وتركيا