Cengiz Sözübek
ÇEVİRİ ve TAKDİM: Cengiz Sözübek
Rusya’nın önde gelen gazetelerinden Nezavisimaya Gazeta’nın 15 Ocak tarihli “Rusya Güney Kafkasya’yı kaybediyor” başlıklı başyazısında, Ermenistan-ABD arasında imzalanan Stratejik Ortaklık Anlaşması ve Rusya’nın Güney Kafkasya politikası analiz edildi.
8 Ekim 2024 tarihinde Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında Rusya’nın Ermenistan’daki Sınır Muhafız Birlikleri’yle ilgili bir anlaşmaya varılmıştı. 1 Ocak 2025 itibarıyla yürürlülüğe giren anlaşmayla Ermenistan, sınırlarını Rusya muhafız güçleriyle birlikte koruyacak.
Sovyet Ermenistan’ını “İkinci Ermeni Cumhuriyeti” olarak adlandıran Ermenistan, Sovyetler’in yıkılmasından sonra belki de ilk büyük ulusal güvenlik meydan okumasını yapmış oldu.
Çin’in Kuşak Yol’unun Asya-Avrupa aksında bir köprü başı olan bölgenin kalbinden adeta yararak geçmesiyle oluşan momentum Trump’lı yeni Amerika’yla birleşince, yol boyunca istikrarsızlık getirecek tüm ezberlerin de üzerinden geçiyor.
Rusya belki bir geçiş aşaması olarak Ermenistan’ın sınırlarını Ermenistan’la korumaya devam edecek. Ancak bir istisna var: Ermenistan’ın Ekim’2024’te Rusya’yla yaptığı anlaşmada, Rusya Ermenistan-İran sınırından hemen çekiliyor.
Paşinyan Ermenistan’ın bu hızlandırılmış güvenlik aks değişikliğini “Ermenistan’ın dengeli ve dengeleyici dış politikası birincil dönüm noktasına ulaşıyor” olarak açıklıyor:
“Gürcistan’la ilişkilerimiz stratejik ortaklık yolunda ilerliyor, yeni perspektifler ve gelişme potansiyeli yaratıyor..Türkiye ile gözle görülür bir anlayış zemini oluşmuştur.
Ermenistan, Azerbaycan ile ilişkilerindeki tüm sorunlara yapıcı çözümler önermiştir. Öneride bulunmamış, çözüm önermiştir.
Rusya ile ilişkilerimiz her zamankinden daha pratik, duygusal ambalajlardan arındırılmış somut konulara odaklıdır. Bu ilişkileri karşılıklı yarar sağlayan işbirliği ve egemenlik temelinde geliştirmeye kararlıyız.
Fransa ile dostluğumuz güçlenmiş ve gelişmiştir. Avrupa Birliği ile ilişkilerimiz her zamankinden daha yakın ve bu durum Brüksel’de de kaydediliyor. Amerika Birleşik Devletleri ile stratejik ortaklık başlatılmıştır. Hindistan ile ilişkilerimiz yeni bir ağırlık ve anlam kazanmıştır. Çin ile ilişkilerimiz gelişmekte ve derinleşmektedir. Orta Doğu’da yeni ortaklık fırsatları yaratılmıştır.”
Rusya Güney Kafkasya’yı kaybediyor
NATO eski Sovyet coğrafyasındaki etkisini arttırıyor
Ermenistan ve ABD Dışişleri Bakanları Ararat Mirzoyan ve Anthony Blinken iki ülke arasında Stratejik Ortaklık Anlaşmasını imzaladı. Belge, demokratik kurumların geliştirilmesi, ekonomi, güvenlik ve kültür alanlarında işbirliğine yönelik beş bölümden oluşuyor. Şart genel olarak deklaratif bir nitelik taşıyor ve kimseyi bağlamıyor ancak Erivan ve Washington’un halihazırda ulaşmış olduğu işbirliği seviyesini teyit ediyor. Bu olay, Rusya’nın Güney Kafkasya’daki etkisinin azalmakta olduğuna dair bir başka endişe verici sinyaldi.
Mirzoyan imza töreninde yaptığı konuşmada “Ortak değerler ve karşılıklı çıkarlara dayanan ilişkilerimiz son yıllarda önemli bir gelişme gösterdi. – İlişkilerimiz öyle bir olgunluk seviyesine ulaştı ki, stratejik ortaklığa yükseltilmeleri sadece uygun değil, aynı zamanda karmaşık jeopolitik ortamda yol almak için de gerekli… Bu tüzük Ermenistan ve ABD arasında derinleşen stratejik ilişkinin bir kanıtı ve ortak başarılarla dolu bir gelecek için bir yol haritası olsun.”
Diplomat, ABD’ye Ermenistan’ın toprak bütünlüğüne verdiği destek ve Güney Kafkasya’da barışı teşvik etme çabaları için teşekkür etti. Mirzoyan ayrıca Erivan’ın ABD ile 123 Anlaşması olarak bilinen nükleer işbirliği anlaşması müzakerelerine başladığını duyurdu.
Blinken ise ABD’nin Şubat ayında Ermenistan’a bir gümrük ve sınır kontrol ekibi göndereceğini söyledi. Amerikalılar, Ermeni meslektaşlarının sınır güvenliği yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olacaklar. “Kısa bir süre içinde, muhteşem ortaklıklar zemininde muazzam ve etkili çalışmalar yaptık. Böylece Ermenistan-ABD ilişkilerinde önemli bir köşe taşı niteliğinde bir başarıdan söz edebiliriz – stratejik ortaklık komisyonu kuruyoruz” dedi.
Haber Rusya Federasyonu’nda itidalli bir şekilde karşılandı. Moskova, tüzüğün imzalanmasını “Ermenistan’ın egemenlik hakkı” olarak nitelendirdi ve Rusya’nın geçmişte de Batılı ülkelerle benzer anlaşmalar imzaladığını, ancak bunların hiçbir zaman imzacıların üçüncü bir tarafa karşı çıkmasını gerektirmediğini hatırlattı.
Ermenistan ve ABD arasındaki stratejik ortaklık resmi olarak Rusya’ya karşı olmasa da, Rusya’nın Güney Kafkasya’daki pozisyonuna yeni bir darbe gibi görünüyor. Erivan’ı Washington’la işbirliğine iten temel nedenlerden birinin, Ermenistan’ın Türkiye ve Azerbaycan’dan geldiğine inandığı tehditlere karşı güvenliğini güçlendirmek olduğu bir sır değil. Aynı zamanda Ermenistan, kendi kendini ilan eden Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’nin yıkılmasından ve bunu takip eden Ermenistan-Azerbaycan sınır çatışmalarından sonra hayal kırıklığına uğradığı için Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’ndeki üyeliğini zaten dondurmuş durumda. Örgüt aktif değildi ve bu konudaki talepler dolaylı olarak Moskova’ya iletildi.
Bölgedeki diğer ülkelerle de sorunlar var. Rusya ve Gürcistan’ın hiçbir diplomatik ilişkisi yok ve muhalefet yetkilileri “Rusya yanlısı bir yol” izlemekle suçlasa da Tiflis NATO’ya katılmayı ummaktadır. Azerbaycan, Rusya ile dostane ilişkilerini sürdürmesine rağmen, son yıllarda ağırlıklı olarak Kuzey Atlantik İttifakı’nın en güçlü ülkelerinden biri olan Türkiye’ye bel bağlamış durumda. Aynı zamanda Bakü artık Moskova’yı kamuoyu önünde eleştirmekten de çekinmiyor. 2024’ün sonunda her şeyiyle Rusya’ya bağlı olan Abhazya’nın bile ilişkileri gergin.
ABD ve müttefiklerinin, Moskova’nın Ukrayna’da savaşmasından faydalanarak mümkün olan her yerde etkisini azaltmaya çalıştıkları açık. Politikacılar genellikle böyle durumlarda Rusya’nın geri döneceğini ve eskisinden daha da güçlü olacağını söylerler. Ancak bunun ne zaman gerçekleşeceği ve o zamana kadar etrafındaki dünyanın nasıl değişeceği henüz belli değil.
