Lorenzo D'Agostino
Göçmenlere ve onlarla dayanışma içinde olanlara karşı ‘mafya karşıtı’ taktikler uygulamak hiçbir şeyi çözmüyor.
Kasım 2023’te İtalya başbakanı Giorgia Meloni, ülkenin en üst düzey savcılarını güçlü mafya ve terörle mücadele müdürlüğü DNAA’nın merkezinde topladı. Aşırı sağcı lider, İtalyan yargısının küresel prestijiyle övünerek onları pohpohladı.
“İtalya eskiden mafya ihraç ederdi” dedi. “Şimdi ise anti-mafya ihraç ediyor.”
Meloni, hükümetinin organize suç soruşturmacılarının yetkilerini kısıtlama planlarıyla ilgili gerilimleri yumuşatmaya çalışıyordu. Ancak Meloni’nin açıklamasında belki de fark ettiğinden daha fazlası vardı.
Geçtiğimiz on yıl içinde DNAA’nın odağı İtalya’nın mafyasıyla mücadeleden kayıt dışı göçle mücadeleye kaydı. Müdürlük, ulusal polis güçleri ile Frontex ve Europol gibi Avrupa ajanslarının göç karşıtı taktiklerini paylaştıkları ve geliştirdikleri bir merkez olarak Avrupa’nın müdahalesinin merkezi haline geldi.
DNAA’nın başarısı, soruşturma bulgularını politikacıların inanmaya hevesli olduğu bir fikrin arkasına atma becerisinde yatıyordu: belgesiz göç esasen bir organize suç meselesidir ve bu şekilde ele alınmalıdır. Palermo’daki bir savcı bu yaklaşımı “İtalyan işi” olarak nitelendirdi- ancak İtalya bu çabasında yalnız değildi.
Son yıllarda birçok Avrupa sınır ülkesinde, göçü bir şekilde kolaylaştırdığı düşünülen kişilere karşı açılan davalarda bir patlama yaşandı. Sandal sürmek, barınak ya da tıbbi yardım sağlamak, hatta batmakta olan bir tekneden imdat çağrısı almak bile artık bir kişiyi kovuşturmaya açık hale getirmek için yeterli.
Göçmenler, her zaman olduğu gibi, ana hedefler olmuştur. Ancak savcılar, dayanışmayı kriminalize etme kampanyası olarak tanımlanabilecek bir şekilde Avrupalı aktivistlere ve yardım çalışanlarına da gözlerini dikmiş durumdalar.
2013’ten bu yana bu yargı politikası benzeri görülmemiş bir fonla hızlandırılmış olsa da kökleri yirmi yıl öncesine uzanıyor. Teknik ve yasal zemini Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra atılmış ve ABD’deki 11 Eylül 2001 saldırılarının ardından güçlendirilmiştir- göçün güvenlik kaygılarıyla daha da iç içe geçtiği bir dönüm noktası.
Bu politika değerlendirilebilecek kadar uzun süredir devam etmektedir. Ve en azından pratik düzeyde, tam bir başarısızlık olmuştur.
Alt edilecek bir mafya aranıyor
Eleştirel kaçakçılık akademisyenleri büyük, hiyerarşik kaçakçılık halkalarının nadir olduğu konusunda hemfikirdir. Bunların göç akışlarına katkısı önemsizdir. Bunun yerine göçün kolaylaştırılmasının büyük çoğunluğu, ortak bir işvereni paylaşmayan gevşek aktör zincirlerinden kaynaklanmaktadır. Bir göçmen bir ya da iki adımda yardımcı olabilecek birini bulur ve daha sonra bir sonraki adımda yardımcı olacak yeni birini bulur ve ilerledikçe bu ‘zinciri’ oluşturur.
Bununla birlikte, sınırların özellikle kısıtlayıcı olduğu yerlerde her türden kaçakçılık kolaylaştırıcısının aktif olma olasılığı daha yüksektir.
Avrupalı savcılar göçle ilgili bu rahatsız edici gerçekleri görmezden geliyorlar ama bu sonucu değiştirmiyor. Kaçakçılık ‘kralları’ sanık sandalyesine oturmuyor ve oturanlar da nadiren hâkimin zamanını almaya değiyor.
Önemli akademik ve gazetecilik araştırmaları, Avrupa’daki kaçakçılık davalarının ağırlıklı olarak masum sığınmacıları hedef aldığını gösteriyor. İtalya, Yunanistan, İspanya ya da Fransa’da Avrupalı aktivistlere karşı açılan davaların neredeyse tamamı, ilgili kişilere ciddi zararlar vermeden mahkemede çökmüştür.
Avrupa hükümetleri eskiden bu anlaşmaları gizler, araştırmacı gazeteciler de bunları ortaya çıkarmak için uğraşırdı. Ancak bunlar artık resmi politika haline geldi.
Bu politikanın başarısızlığı, savunucuları tarafından da biliniyor. Bu bulguları teyit eden raporların çok iyi farkındalar. Bu nedenle, kayıt dışı gelenlerin sayısını azaltmak söz konusu olduğunda, politikacılar mahkeme prosedürlerinin formalitelerinden çok daha kaba yöntemlere, örneğin sözde ‘sınır dışlaştırma’ politikalarına başvuruyorlar.
Bunlar Avrupa devletleri ile Avrupa’nın transit ülkeler olarak adlandırdığı ülkelerdeki çeşitli yabancı kuruluşlar- hükümetler, milisler, otokratik yöneticiler, kolluk kuvvetleri ve güvenlik servisleri- arasında yapılan ikili anlaşmalardır. Bu anlaşmalar genellikle askeri teçhizat, teknoloji, eğitim, siyasi destek ve Avrupalı ve yerel şirketler ve yardım kuruluşları için büyük sözleşmeler için hükümler içerir.
Karşılığında, yararlanıcılar istenmeyen göçmenleri yakalamayı, hapsetmeyi veya geri almayı taahhüt ederler. Avrupa hükümetleri eskiden bu anlaşmaları gizler, araştırmacı gazeteciler deşifre etmek için çırpınırdı. Ancak artık resmi politika haline gelen bu anlaşmalar, en azından belirli güzergahlarda ve bir seçim yılını atlatmaya yetecek kadar uzun bir süre boyunca göç akışını engellemede etkili oldu.
Peki göç ve dayanışmaya karşı yürütülen kampanya en iyi ihtimalle bazı yerlerde kısa vadede hareketliliği azaltacaksa ama uzun vadede gerçek bir sonuç vermeyecekse neden bu kadar hararetle sürdürülüyor? Yetkililer bunun adaletle ilgili olduğunu iddia ediyor: kaçakçılar zor durumdaki göçmenleri kâr amacıyla istismar ediyor ve göçmenler izinsiz giriş yaparak bir ülkenin egemenliğini ihlal ediyor, her ikisi de ahlaki olarak kabul edilemez. Bunu görmezden gelemezler.
Kampanyacılar ise farklı bir görüşe sahip: onlara göre kriminalizasyon, göçmenlerin çektiği acıların gerçek sorumlularından suçu uzaklaştırmak için siyasi bir araç olarak kullanılıyor. Palermo’da bir aktivist olan Sara Traylor, “Son yirmi yılda Avrupa sınırlarında on binlerce kişi öldü” diyor. “Politika yapıcılar sınır geçişlerini kolaylaştıranları cezalandırmanın bu krizi çözeceği gibi yanlış bir söylemi öne sürüyorlar. Ancak bu ölümler doğrudan Avrupa’nın kapalı kapıları ve neo-kolonyal politikalarından kaynaklanıyor.”
Kaçakçılık yapmak
Traylor, İtalya’ya gelen küçük sandallarda “mürettebat” olmakla suçlanan kişilerin tutuklanmalarını takip eden “Denizden Hapishaneye” adlı raporun yazarlarından biri. Palermo’daki grubu, deniz kaçakçılığıyla suçlanan kişilere bilgi ve hukuki destek sağlayan bir taban örgütleri koalisyonu olan daha geniş Avrupa Kaptan Destek ağının bir parçasıdır.
“2013 yılından bu yana sadece İtalya’da yaklaşık 3.000 kişi tutuklandı,” dedi. “Binlerce kişi de Yunanistan ve İspanya’da benzer akıbetle karşılaştı. Birleşik Krallık ve Fransa da Manş Denizi’ni geçmeye çalışanlara yönelik kovuşturmaları hızlandırdı.”
Kaptan Destek ağı sık sık adaletin açıkça suiistimal edildiğini vurguluyor. “Futbolculara özgürlük” kampanyası İtalya’da 30 yıl hapis cezasına çarptırılan Libya, Tunus, Suriye ve Fas’tan sekiz sığınmacının aklanmasını amaçlıyor. Bu kişiler arasında profesyonel futbolcular da var. 2015 yılında tutuklanan ve Catania’daki DNAA şubesi tarafından 49 kişinin boğulduğu bir botu yönlendirmekle suçlanan bu kişiler, iş birlikleri karşılığında oturma izni alan tanıklar tarafından teşhis edildi. İlk ifadeler kaçakçıların varlığını reddetmişti.
Mahkemede, şüphelilerin askeri bir kurtarma botundaki görünümlerine göre önceden seçildikleri ortaya çıktı. Frontex görevlileri onları kıyafetleri nedeniyle “şüpheli” bulmuş ve gemideki İtalyan polisi tarafından “daha açık tenli olmaları nedeniyle” fark edilmişlerdi. Polis tarafından toplanan tanık ifadeleri neredeyse birbirinin aynısıydı, tüm bölümler kopyalanıp yapıştırılmıştı ve mahkemede büyük ölçüde geri çekildi. Tercümanlar genellikle doğru dilleri konuşmuyordu.
Yine de en az beşinin para ödeyen yolcular olduğuna dair kanıtlara rağmen cezaları onandı. Nisan ayında verilen nihai kararda, “cezalar ile gerçek suçluluklarının ahlaki boyutu” arasındaki “eşitsizliğin” ancak bir başkanlık affı ile giderilebileceği belirtildi.
Traylor’a göre bu vaka aşırı değil: travmatik geçişlerden sonra polis sorguları, manipüle edilmiş tanık ifadeleri, tercüman eksikliği, yetersiz yasal savunma ve iş birliğini sağlamak için gözdağı veya uygunsuz teşviklerin kullanılması kaçakçılık davalarında tekrarlanıyor.
Traylor, Kaptan Destek Ağı’nın yardım ettiği herkesin hukuki anlamda masum olduğunu iddia etmiyor; birkaçı kar amacıyla hareket etmiş olabilir, ancak kar güdüsünden kaçınmak mahkumiyetleri engellemez. “Suça karışmış bireyler farklı geçmişlerden ve motivasyonlardan geliyorlar” dedi. “Tek ortak faktör, birisinin sınırı geçmesine yardım etmekle suçlanmalarıdır.”
“’Kaptanlar’ terimi, kaçakçıları genellikle ahlaki açıdan kınanacak kişiler olarak görmeyen hareket halindeki kişilere temsiliyetlerini geri kazandırıyor” dedi. “Hatta bazen tekne sürücüleri kahraman olarak kutlanıyor.”
Traylor’ın bugün savunduğu görüşler uç görüşler olarak kabul ediliyor. Bir zamanlar ana akımdılar.
Değişen algılar
1980 yılında Almanya’nın en yüksek ceza mahkemesi tuhaf bir kaçakçılık davasına baktı. Davacı kaçakçıydı ve “kaçış yardımcısı” olarak anılıyordu. Bir mülteciyi Doğu Almanya’dan Batı Almanya’ya nakletme girişiminin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından ödenmeyen ücretler için dava açmıştı.
Mahkeme, mültecinin “temel hakkı olan seyahat özgürlüğünü kullandığını” ve bir kişinin bu hakkını kullanmasına kâr amacıyla da olsa yardımcı olmanın “ilke olarak ahlaka aykırı bir davranış olmadığını” belirterek, ücretlerin faiziyle birlikte ödenmesi gerektiğine hükmetti.
Mahkeme, Berlin Senatosu’nun kaçakçılığın ancak “başkalarının kişisel sıkıntılarından yararlanmak” “kalıcı bir gelir kaynağına” dönüştüğünde suç haline geldiği görüşünü destekledi.
O zamandan bu yana, cezai yaptırımı gerektiren kavramlar absürd uçlara kadar genişledi. Artık sınıra kadar yardım almadan yürümekten, yasadışı geçiş yapan biriyle akraba olmaya ve hatta sosyal medyada geçiş yapmak istediğine dair paylaşımlarda bulunmaya kadar her şey bu kapsama giriyor.
Bir zamanlar özgürlük arayanlar olarak görülen mülteciler ‘istenmeyen’ ekonomik tehditler haline geldi.
Haziran 2022’de 23 göçmen İspanya’nın Melilla bölgesine girmeye çalışırken İspanyol ve Fas güvenlik güçleriyle girdikleri çatışmalarda öldürüldü. Kurbanlar sınıra yürüyerek ulaşmış olmalarına rağmen, İspanya başbakanı Pedro Sanchez trajediden “insan kaçakçılığı mafyalarını” sorumlu tuttu.
Aynı yılın ilerleyen günlerinde, göçmenlerin toplu halde boğulmasını protesto eden Tunuslu anneler şok edici bir tepkiyle karşılaştı: BM’nin mülteci ajansının (UNHCR) özel temsilcisi Vincent Cochetel, “çocuklarını riske attıkları için ebeveynlerin sembolik olarak yargılanmasını” önerdi.
Daha birkaç hafta önce, dışa açılma görüşmelerinde İspanya’yı yatıştırmaya hevesli Fas hükümeti, Kuzey Afrika kıyısındaki bir İspanyol kasabası olan Ceuta’ya yüzmekle ilgili sosyal medya paylaşımları nedeniyle 60 genci tutukladı. Hatta anklavın yakınındaki kasabalarda denize erişimi engellemek için bariyerler yerleştirdiler.
Algılardaki bu büyük değişim genellikle Sovyet sonrası döneme dayandırılır: Doğu Bloku’ndan Batı Avrupa’ya akın eden ve bir zamanlar özgürlük arayanlar olarak görülen mülteciler, ‘istenmeyen’ ekonomik tehditlere dönüştü. Bu dönemde Avrupa ülkeleri iltica ve vize yasalarını sıkılaştırarak mültecileri yasadışı yollara zorladı.
1990’ların sonlarına doğru Irak’tan gelen ve çoğunluğu Kürt olan mülteci akını Almanya’da alarm zillerinin çalmasına neden olmuş, politikacılar “suç çeteleri tarafından organize edilen yasadışı göçten” bahsetmeye başlamış ve İtalya ve Yunanistan gibi kıyı devletlerine kaçakçılara karşı daha sert önlemler almaları için baskı yapmıştır. Aynı dönemde İtalya da teknelerle gelen Kürtleri kovuşturmaya başladı. Birleşik Krallık’ta ise 1990’ların sonlarına ait bir rapor, kıyı kentlerindeki mahkemelerde “her hafta yasadışı girişi kolaylaştırmaktan iki ya da üç dava” görüldüğünü ve cezaların bir ila üç yıl arasında değiştiğini ortaya koymuştur.
Bu süreç 11 Eylül 2001 saldırılarından sonra dramatik bir şekilde hızlandı. Batılı siyasi söylemde göçmenler giderek artan bir şekilde güvenlik tehditleri ve terörizmle ilişkilendirilmeye başlandı. Ancak siyasi retorik tek başına bu değişiklikleri açıklamıyor.
Konuyla ilgili ufuk açıcı çalışması The Politics of Insecurity: AB’de Korku, Göç ve Sığınma adlı çalışmasında Fransız sosyolog Jef Huysmans, güvenlik kurumlarının göçün suç teşkil eden bir tehdit olarak kurgulanmasında önemli bir rol oynadığını ileri sürmüştür. Huysmans, siyasi vizyonların “korku ve acil durumları uyandırmaya” dayandığını ve bu güvensizlikleri kontrol etmek için “inandırıcı yöntemler” sunduğunu belirtti. Ardından güvenlik kurumları devreye giriyor ve uzmanlıklarını kullanarak politikacıların sunduğu sorunlara rakip çözümler sunuyor.
İtalya’nın DNAA’sı bu oyunda usta olduğunu kanıtladı.
Güç kapma
3 Ekim 2013 tarihinde, çoğu Eritre ve Somali’den gelen 360’tan fazla kişi Lampedusa açıklarında boğuldu. Yetkililer aşırı yüklü tekneyi saatlerce görmezden gelmiş, ta ki bir yolcu derme çatma bir meşale yakarak yangın çıkarıp tekneyi alabora edene kadar.
Günler sonra AB liderleri resmi bir kararla bu trajedinin “tüm Avrupalıları şoke ettiğini” açıkladılar. Daha fazla ölümün önüne geçmek için “insan ticareti ve kaçakçılıkla mücadeleyi artırma” sözü verdiler.
DNAA savcıları bunu gerçekleştirmek için çoktan çalışmaya başlamıştı. Önceki gün Roma’da bir dizi “deniz yoluyla yasadışı göçle mücadele koordinasyon toplantısı” nın ilki için bir araya gelmişlerdi. Bu toplantılara İtalyan kolluk kuvvetlerinin yanı sıra Frontex, Europol ve Eurojust temsilcileri de katıldı. DNAA, Cosa Nostra’nın çökertilmesiyle kazandığı güvenilirliği, bu yeni güvenlik tehdidiyle mücadele etme kabiliyetini ortaya koymak için kullandı.
Ancak mafya karşıtı savcıların belgesiz göç konusunda yargı yetkisi talep edebilecekleri kesin değildi. 2013’ten önce DNAA’nın yetki alanı, insanların genellikle organize ağlar aracılığıyla sömürülmek üzere sınır ötesine zorlandığı insan ticareti ile sınırlıydı. Ancak kaçakçılık gönüllü geçişleri kapsar ve insanlara değil sınır kanunlarına karşı işlenen bir suçtur.
Lampedusa faciası bu çizgiyi bulanıklaştırdı: yolculuk o kadar ölümcüldü ki kimse bu yolculuğu isteyerek yapmayacak gibi görünüyordu. Kamuoyu hala duygusal ve çözüm için çaresizken, DNAA bu karışıklıktan en iyi şekilde yararlandı.
El kitaplarında, müfettişlerin bir kurtarmanın ardından yaşanan duygu yüklü anlardan yararlanmaları ve tekne sürücüleri aleyhinde ifade vermek için “en zayıf özneleri” hedef almaları gerektiği belirtiliyordu
İlk toplantının ardından ajans, kaçakçılıkla mücadele operasyonları için İtalya’nın yetki alanını uluslararası sulara genişleten bir kılavuz yayınladı. Köle ticareti döneminden Amerika’nın uyuşturucuyla savaşına kadar uzanan yasalara başvurarak, göçü daha geniş bir suç sürekliliğinin parçası olarak çerçevelediler.
Bu kılavuz ilkeler, köle ticareti ve korsanlığa karşı açık deniz polis operasyonlarına izin veren 1958 Cenevre Sözleşmesi hükümlerine; belgesiz giriş ve kalışa yardım etmeyi suç sayan 2002 AB Kolaylaştırıcılar Paketi’ne ve hatta Reagan dönemi Deniz Uyuşturucu Yasası Uygulama Yasası’na atıfta bulunmuştur.
Sonraki hükümetler DNAA’nın genişletilmiş rolünü kodifiye etti. 2015 Paris saldırılarının ardından ajansa terörle mücadele görevi verildi (“2013’ten itibaren yaptığımız çalışmalar sayesinde” diyor o zamanki DNAA başkanı Franco Roberti). İki yıl sonra da göçmen kaçakçılığı görevi verildi.
Yetki alanıyla ilgili zemin hazırlandıktan sonra DNAA tutuklamaları güvence altına almaya başladı. Polis ve Avrupa donanmalarıyla birlikte çalışarak, Libyalı futbolcular vakasında uygulanan soruşturma yöntemlerini resmileştirdiler.
Kolluk kuvvetlerinin el kitaplarında kaçakçıların kıyafetleri ve polise karşı tutumları gibi ayrıntılara bakılarak tespit edilmesi tavsiye ediliyordu. Ayrıca müfettişlerin kurtarma sonrası duygusal anlardan yararlanarak, tekne sürücüleri aleyhinde bilgi ve tanık ifadeleri için “en zayıf özneleri” hedef almaları gerektiğini söylediler. STK’lar tarafından işletilen sivil kurtarma gemileri bu faaliyete müdahale ettiği için, 2017 yılında AB kolluk kuvvetlerinin katıldığı bir koordinasyon toplantısında DNAA üst düzey yetkilileri bu gemileri kaçakçılığa yardım ve yataklık etmekle suçlamayı tartıştı.
Bu yöntemlerle yapılan tutuklamalar, medya tarafından hevesle haberleştirilen tuhaf hikayelere yol açtı: kaçakçıların göçmenlerin kafalarını bıçaklarla dağlaması, tekne sürücülerinin batmakta olan kendi teknelerini kurtarma çabalarını engellemek için küçük bir çocuğu denize atması ve insan hakları aktivistlerinin insan tacirleriyle masa altı anlaşmalar yapması. Mahkemede çürütülmüş olsa da, bu anlatılar kamuoyunda kalıcı izler bıraktı. Ve İtalya’ya sandallarla gelen insanları hedef aldıkları için tutuklananlar kaçakçı ya da insan taciri bile değildi.
DNAA’nın tek yüksek profilli hedefi, Libya’dan çok sayıda deniz yolculuğu organize etmekle suçlanan Eritreli Medhanie Yedhego Mered adlı kaçakçılık kralı olduğu iddia edilen kişiydi. DNAA ve Birleşik Krallık Ulusal Suç Ajansı arasında bir iş birliği olan soruşturma, Mered’in Sudan’da tutuklandığını duyuran dramatik bir basın toplantısıyla sonuçlandı.
Ancak kısa süre sonra askeri bir jetle Hartum’dan Palermo’ya uçan kişinin aslında Asmara’lı bir marangoz olan Medhanie Tesfamariam Berhe olduğu ortaya çıktı. Savcılar hatayı kısmen kabul etmeden önce onu üç yıl hapiste tuttular.
Davanın arkasındaki DNAA savcısı ve “İtalyan işi” yaklaşımının savunucusu Calogero Ferrara, hatayı ortaya çıkaran Guardian muhabiri Lorenzo Tondo’yu telefonla dinleyerek yanıt verdi ve daha sonra ona hakaret davası açtı. Kısa süre önce göçmen kaçakçılığına karşı uluslararası mevzuatın güçlendirilmesi çağrısında bulundu.
2022 yılında verdiği bir röportajda, eski DNAA patronu Franco Roberti bile Lampedusa gemi kazasından sonra uygulamaya konulan göç karşıtı stratejinin başarısız olduğunu kabul etti. Ancak bunu kavramsal bir eksiklikten ziyade yabancı polislerin iş birliği eksikliğine bağlamıştır. Dersler çıkarılmadı.
İki katına çıkıyor
Geçen yıl şubat ayında İtalya kıyılarına 150 metre mesafede en az 94 kişinin ölümüne neden olan bir başka gemi kazasının ardından Giorgia Meloni hükümeti bir kez daha harekete geçti. Bu kez kaçakçılıktan hüküm giyenler için daha önce görülmemiş derecede yüksek hapis cezaları belirledi. Geçtiğimiz ocak ayında da DNAA’dan düzenli göç akışlarını da olası belge sahtekarlığı açısından araştırmaya başlamasını istedi.
Birleşik Krallık Başbakanı Keir Starmer, düzensiz göçle mücadelede İtalyan modeli hakkında daha fazla bilgi edinmek üzere kısa bir süre önce İtalya’yı ziyaret etti. Ortak bir basın toplantısı düzenleyen Meloni, Starmer ile birlikte “yapılması gereken ilk şeyin insan kaçakçılığıyla mücadeleyi hızlandırmak olduğu konusunda hemfikir olduklarını” söyledi. İtalya’nın stratejisinin, DNAA’yı kurduktan kısa bir süre sonra 1992 yılında Sicilya mafyası tarafından öldürülen yargıç Giovanni Falcone’den esinlendiğini vurgulayan Meloni, kaçakçılıkla mücadele çabalarında Interpol ve Europol’ün daha güçlü bir rol üstlenmesi çağrısında bulundu.
Starmer da aynı fikirde olduğunu belirterek İtalya gezisinin amacını açıkladı: “İstihbarat paylaşımı, taktik paylaşımı, kaçakçı rotalarının kapatılması ve çetelerin çökertilmesi”.
Ve devam ediyoruz.
Kaynak: opendemocracy.net
