Nisan

Senenin aylarından biri. Akadca nisannum ay adından gelmektedir. Nisan, kadın şahıs adı olarak da tercih edilmektedir. Sumerliler bu aya itibar diyorlardı. Eski Mezopotamya uygarlıklarında senenin ilk ayı olarak biliniyordu. Sumerce iti sözü ‘ay’ demekti.  Yılın bu ilk ayı bugünkü takvimimize göre 21 Mart’ta başlıyordu. Bir başka ifadeyle, Sumerlilerde nisan ayının ve yılın başlangıcı 21 Mart günüydü. Bu senenin ilk ayına Babilliler nisan dediler. Bu ay adı, Eski Farsçada Garmapada, Avestada Fravartin yani Ferverdin şeklinde yer almaktadır. Kimi kaynaklar söz konusu aya Sumerlilerin Bar.Zag.Ga dedikleri de nakledilmektedir. Asur takviminde de ilk ay nisan olarak kaydedilmiş. Asurlularda da nisan ayı mart-nisan aylarını kısmen içeriyordu. Senenin bu ilk ayına Asurluların verdiği  nisan adı, Akadlılardan miras idi. Bu ilk ayı, Aramiler ve Süryaniler de nisan veya nison adıyla anıyorlardı.      Nisan adının etimolojik kökenin çok da belirsiz olmadığını söyleyebilirim. Sumerce ni (=meyve) sözüyle bir ilişkinin olabileceğini sanıyorum. Tabiatın adeta doğum yaptığı nisan ayı doğanın yeşermesini simgelemektedir. O nedenle doğurgan canlı olan kadına Semitik halklarca nisa denilmesi, nisan ile nisa arasında bir bağlantıyı akla getirebilir. Ancak, yine de Sumerce ni-saĝ (=baş meyve, ilk meyve, turfanda meyve) sözüyle ilişkili olabileceğini sanıyorum. Nisaĝ sözünün, Sumerce ni (=meyve) ve saĝ (=baş; ilk) sözlerinden oluştuğu görüşündeyim. Senenin bu ilk meyvesine Akadlılar nisakkum diyorlardı.      Êzidiler, yılbaşını nisan ayının ilk çarşambasında kutlamaktadır. Bu gelenek Eski Mezopotamya kültürlerinden intikal etmişti. Kürtler 21 Mart’ta yeni yılı kutlarken bu uygulama Orta Çağ’da Türkçe ve Türkçeye yakın diller konuşan halklara da intikal etmiştir. Roma takviminde ise, mart ayı martius adıyla yılın ilk ayı idi. İkinci ay olan nisan ayı Romalılarda aprilis diye adlandırılmıştı. Aprilis, ‘açılış’ı, bir diğer ifadeyle çiçeklerin açılmasını vurguluyor. Bu nedenle, Latince aperio veya aperire (=açmak) sözüyle ilişkilidir. Bu adlandırma, Sumer-Akad kültürlerinin etkisiyledir. Sumer-Akad kültürlerinde ‘baş meyve’ olan nisan ayı, Roma’da ‘açılış’ı dile getiren bir adlandırmadır. Nisan ayı karşılığında Kürtçede hem avril veya avrêl hem de nisan adları kullanılıyor. Buna karşılık; Azerice, Özbekçe, Başkırtça, Türkmence, Uygurca, Kırgızca ve Rusçada nisan ayı karşılığında aprel sözü kullanılmaktadır.

Kaynak : http://aksozluk.org/nisan