Yapay Zeka Aktörünün Oynadığı Bir Filmi İzler miydiniz?
Tilly Norwood’un Sanat ve İşçi Hakları Hakkında Bize Anlattıkları
Tilly Norwood, bu ay Zürih Film Festivali’nde oyunculuk kariyerine resmen başladı.
İlk kez Temmuz ayında gösterime giren AI Commissioner adlı kısa filmde rol aldı. Yapımcısı Eline Van der Velden, Norwood’un şimdiden birçok ajansın dikkatini çektiğini öne sürüyor.
Ancak Norwood, yapay zeka (YZ) ile oluşturuldu. Bu YZ “oyuncu”, Hollandalı aktörden yapımcıya dönüşen Van der Velden tarafından kurulan yapım şirketi Particle6’nın yapay zeka birimi Xicoia tarafından yaratıldı. AI Commissioner ise ChatGPT tarafından yazılmış, YZ ile üretilmiş bir kısa film.
Norwood’un Facebook sayfasında filmin lansmanına dair yapılan bir paylaşımda şu ifadeler yer alıyor:
YZ tarafından yaratılmış olabilirim ama şu anda çok gerçek duygular hissediyorum. Bundan sonra olacaklar için çok heyecanlıyım!
Sektörün tepkisi pek sıcak olmadı. Oyuncular – ve izleyiciler – Norwood’a karşı güçlü şekilde tepki gösterdi.
Peki bu, sinemanın geleceği mi, yoksa bir aldatmaca mı?
‘Tilly Norwood Bir Aktör Değildir’
Norwood’un varlığı, Hollywood’a yeni bir teknoloji türü getiriyor. Bir oyuncunun hareketlerinin yakalanarak dijital bir karaktere dönüştürüldüğü bilgisayar üretimli görüntüler (CGI) ya da bir insan aktörün seslendirdiği animasyonların aksine, Norwood’un performansının arkasında hiçbir insan yok. Her bir mimik ve replik, yapay zeka tarafından üretiliyor.
Norwood, yüzlerce oyuncunun performansları üzerinde –herhangi bir ödeme ya da izin alınmaksızın– eğitildi ve bu performanslardan elde edilen bilgiler, sergilediği her mimik ve repliğe yansıyor.
Norwood’un sahneye çıkışı, Hollywood’u durma noktasına getiren sanatçı grevlerinden henüz iki yıl geçmeden gerçekleşti; bu grevlerde yapay zeka tartışmaların merkezinde yer alıyordu. Grev, oyuncuların yüzlerinin ve seslerinin dijital kopyalarına sınırlamalar getiren tarihi bir anlaşmayla son buldu, ancak “sentetik sahteler” tamamen yasaklanmadı.
Amerika Birleşik Devletleri’nde oyuncuları temsil eden sendika SAG-AFTRA (Amerika Oyuncular Birliği – Televizyon ve Radyo Sanatçıları Federasyonu) şu açıklamayı yaptı:
Açık olmak gerekirse, ‘Tilly Norwood’ bir aktör değildir; sayısız profesyonel oyuncunun çalışmalarından –izinleri ya da karşılıkları olmadan– faydalanılarak eğitilmiş bir bilgisayar programı tarafından oluşturulmuş bir karakterdir.
Ayrıca, gerçek oyuncular sınırlar koyabilir; ekranda neyin gösterileceğini müzakere eden menajerler, sendikalar ve mahremiyet koordinatörleri tarafından korunurlar.
Norwood, her bağlamda her şeyi canlandırabilecek şekilde programlanabilir – yaratıcıların ya da yapımcıların neyi tasvir etmek istiyorlarsa onun bir aracına dönüşebilir.
Bu rıza ya da denetim yokluğu, dijital olarak çoğaltılmış kadın bedeninin hem ana akım sinemada hem de pornografide ekranda nasıl temsil edileceğine dair tehlikeli bir yolu açmaktadır.
Bu Sanat Mı?
Yaratıcılığı, insana özgü bir nitelik olarak kabul ederiz. Sanat ise genellikle insan deneyiminin bir ifadesi olarak anlaşılır. Norwood’un performansları, böylesi bir yaratıcılıktan ya da insan deneyiminden değil, önceden var olan performansların bulunduğu bir veri tabanından kaynaklanmaktadır.
Tüm sanatçılar, kendilerinden önce gelenlerden ve çağdaşlarından etkilenir, onlardan alıntı yapar. Ancak bu insan etkisi zamanla sınırlıdır; kendi deneyimlerimizden beslenir ve özgün bakış açımızla şekillenir.
YZ böyle bir sınırlamaya tabi değildir: Google’ın satranç oynayan programı AlphaZero’yu ele alalım; bu program, bir insanın ömrü boyunca oynayabileceğinden çok daha fazla, milyonlarca satranç oyunu oynayarak öğrenmiştir.
Norwood’un eğitimi, hiçbir aktörün erişemeyeceği şekilde yüzlerce performansı özümseyebilir. Bu durum, bir oyuncunun –eğitimi ve kariyeri boyunca geliştirdiği– performansıyla nasıl kıyaslanabilir?
Van der Velden, Norwood’un yaratıcılar için “yeni bir araç” olduğunu savunuyor. Daha önce araçlar, resim ya da yazma yaratıcılığını kolaylaştıran veya genişleten fırça ya da daktilo gibi nesnelerdi.
Buradaysa Norwood, bir araç olarak yaratıcı eylemi bizzat kendisi gerçekleştiriyor. YZ hem araç hem sanatçı konumunda.
Seyirciler Yapay Zeka Oyuncuları Kabul Edecek Mi?
Norwood’un varlığını sürdürebilmesi, sektördeki heyecandan değil, seyirci tepkisinden bağımlıdır.
Şu ana kadar insanlar, YZ ile üretilmiş sanata karşı olumsuz bir önyargı göstermektedir. Farklı sanat dallarında yapılan araştırmalar, insanlar aynı çıktıyı gördüklerinde bile, eserin insan tarafından yaratıldığını duyduklarında onu tercih etme eğiliminde olduklarını ortaya koymuştur.
Bu önyargının zamanla ortadan kalkıp kalkmayacağını henüz bilmiyoruz. Yayın platformlarıyla büyümüş genç kuşak, bir oyuncunun “gerçek” olup olmadığından ziyade, içeriğe anında erişim, uygun fiyat ya da ne kadar hızlı tüketebilecekleri gibi unsurlarla daha çok ilgilenebilir.
Eğer seyirciler YZ oyuncuları kabul ederse, bunun sonuçları yalnızca estetik tercihlerle sınırlı kalmaz. Emek piyasası üzerinde derin etkiler doğurur. Giriş ve orta seviye oyunculuk işleri ortadan kalkabilir. Makyaj ve kostümden ışıklandırma ve set tasarımına kadar uzanan yaratıcı ekiplerin tamamına olan talep azalabilir, çünkü YZ oyuncuların varlığı setteki sanatsal emeğe duyulan ihtiyacı düşürür.
Belirleyici olan ekonomi olabilir. Stüdyolar için YZ oyuncular daha ucuz, daha kolay kontrol edilebilir ve insan ihtiyaçlarından ya da sendikalardan bağımsızdır. Seyirciler kararsız olsa bile, finansal baskılar yapım şirketlerini YZ’ye yönlendirebilir.
Büyük Resim
Tilly Norwood, Hollywood’un geleceğiyle ilgili bir soru değil. O, kültürel bir stres testi – insan yaratıcılığına ne kadar değer verdiğimizi gösteren bir vaka çalışmasıdır.
Sanatın ne olmasını istiyoruz? Verimlilik mi, yoksa insan ifadesi mi? Sentetik aktörleri kabul edersek, yazarlar, müzisyenler, tasarımcılar gibi diğer yaratıcı emek türlerini –eserleriyle eğitilmiş ama rızaları ya da karşılıkları olmadan– YZ ile değiştirmemizi ne engelleyecek?
Bir dönüm noktasındayız. Sanatta YZ kullanımını düzenleyecek miyiz, karşı mı çıkacağız, yoksa onu benimseyecek miyiz?
Direniş gerçekçi olmayabilir. YZ artık burada ve bazı seyirciler onu kabul edecek. Asıl risk, insan sanatını taklit edeni tercih ederek kültürü kolay kolay geri döndürülemeyecek biçimde yeniden şekillendirmemizdir.
* Amy Hume. Tiyatro (Ses) Öğretim Üyesi, Victorian College of the Arts, Melbourne Üniversitesi