Odysseus Kimdir?

Christopher Nolan’ın yeni destanının kahramanı Odysseus kimdir?

 

Kahramanla düzenbaz, aile babasıyla çapkın, kralla dolandırıcı arasında bir yerde duran Odysseus, antik edebiyatın en karmaşık figürlerinden biridir. İlyada’da Truva Atı’nın arkasındaki deha odur.

Homeros’un Odysseia’sında ise tanrılarla, canavarlarla, baştan çıkarmalarla ve derin ahlaki ikilemlerle karşılaştığı on yıllık bir eve dönüş yolculuğunun başkahramanıdır. Gelecek yıl, Christopher Nolan’ın yeni destan filminde bu karaktere hayat verecek kişi Matt Damon olacak.

Odysseus’un Odysseia’daki Truva’dan İthaka’ya yolculuğu, dümdüz bir rota değildir. Fırtınalar, cazibeler, ilahi kinler ve varoluşsal tehditler arasında zikzak çizen destansı bir yolculuktur bu. Haftalar içinde dönmek yerine, denizlerde on yıl boyunca sürüklenir.

Nimfler tarafından esir alınır, sirenlerin cazibesine karşı koyar ve mürettebatının birer birer can verdiğine tanık olur. Her durak, yalnızca zekâsını değil, benlik duygusunu da sınar.

Odysseia, soylu bir azmin hikâyesi değildir; bir hayatta kalma çözümlemesidir. Odysseus aldatır, kılık değiştirir ve ahlaki olarak gri alanda kalan ilişkilerde kendini bir büyücü (Circe), bir nimf (Calypso) ve bir prensesle (Nausicaa) bağlar. Bunu kimi zaman stratejist olarak, kimi zaman ise kendi isteğiyle yapar.

Homeros’un dünyasında sadakatsizlik, bir hayatta kalma aracıdır. Odysseus, ahlaki netliğiyle değil, ahlaki çevikliğiyle hayatta kalır. Eşi Penelope’ye (yeni uyarlamada Anne Hathaway’in canlandıracağı söyleniyor) olan sadakati doğrusal değil, uzun vadelidir. Pusulası her zaman İthaka’ya dönmeye ayarlıdır—her ne kadar yolu her zaman düz olmasa da.

Bu esneklik modern etik sorgulamadan geçer mi? Muhtemelen hayır. Ancak onu başarılı kılan şey ahlaki bütünlüğü değil, her durumu—gerekirse kuralları esneterek—ustalıkla yönetme becerisiydi.

Odysseus uyum sağlarken, Penelope stratejik bir dirençle ayakta kalır. Yirmi yıl boyunca, taliplerini ustaca geciktirme taktikleriyle savuşturur. Kocasının babası Laertes için cenaze kefeni dokuyup sonra sökerek onlardan kaçar. Bu, iplik ve sessizlikle yürütülen meydan okuyan, yavaş tempolu bir direniş kampanyasıdır.

Odysseus dış dünyanın canavarlarıyla yolunu bulurken, Penelope ev içi cephede ustalaşır. Kocasının yokluğunda gösterdiği sadakat bilinçli, politik ve zekicedir. Ataerkil bir dünyada onun gücü, duraklamada saklıdır. Onun hikâyesi duygusal emekle ve stratejik bir hayatta kalma mücadelesiyle ilgilidir.

Anlatı döngüleri ve doğrusal olmayan yolculuklar

Odysseia, doğrusal olmayan anlatımın antik bir başyapıtıdır. Olayların tam ortasında başlar; iç içe anlatılar, geri dönüşler ve değişen anlatıcı sesleri kullanır. Odysseus hikâyesinin büyük kısmını kendisi anlatır, olayları kendi bakış açısından yeniden çerçeveler ve geçmişe dönüp kendini yeniden şekillendirir. Bellek bir tür montaja dönüşür. Hakikat, gerekliliğe boyun eğer. Gerçekle kurgu birbirine karışır.

Homeros yalnızca bir hikâye anlatmaz; bir labirent inşa eder. Odysseia, kimliğin istikrarsız, zamanın ise esnek olduğu modernist edebiyatın ve sinemanın parçalanmış biçimlerini önceden sezdirir.

Odysseus sonunda İthaka’ya döndüğünde, dilenci kılığına girmiş ve sessizce gemisinin enkazını incelerken bu bir romantik doruk noktası değildir. Bu, hesaplanmış bir risktir. Penelope bayılmaz; sınar. Sadece Odysseus onun mahrem bilgi testini geçtiğinde—Penelope, canlı bir zeytin ağacının etrafına yapılmış olan yataklarını taşımayı önerdiğinde, Odysseus öfkeyle tepki verir—Penelope geri adım atar. Onların yeniden buluşması bir Hollywood kucaklaşması değil, temkinli bir müzakeredir.

Bu elbette bir yeniden inşayı simgeler. Ama aynı zamanda güvensizlik, travma ve karşılıklı sınamayı da. Eve dönüş, tıpkı hayatta kalmak gibi, karmaşıktır.

Odysseus kusursuz bir kahraman değildir. Canavarlarla pazarlık yapan, tanrılarla tartışan ve eve bir dilenci kılığında sürünerek dönen bir hayatta kalandır. Onu biçimlendiren yalnızca kurnazlığı değil, kurnazlığının sonuçlarıdır.

Odysseus modern bir etik sınavını geçer miydi? Kesinlikle hayır. Peki, profesörü etkileyip soruyu tersine çevirerek yine de A alır mıydı? Kesinlikle. Bazı hikâyeler doğru oldukları için değil, onları hayatta kalanlar anlattığı için kalıcıdır.

* Stephan Blum. Tübingen Üniversitesi Prehistorya ve Erken Tarih ile Orta Çağ Arkeolojisi Enstitüsü’nde araştırma görevlisi
* Michael La Corte. Tübingen Üniversitesi, Küratörlük ve İletişim bölümünde araştırma görevlisi

Kaynak: https://theconversation.com/who-is-odysseus-hero-of-christopher-nolans-new-epic-261781