Hz Peygamberin savaşları-Prof. Muhammed Hamidullah

İhsan Süreyya Sırma, Salih Tuğ gibi hocaların kendisine talebelik yaptığı Muhammed Hamidullah Hoca; İslam Tarihi, İslam Hukuk Tarihi ve İslam Devletler Hukuku alanlarında yaptığı çalışmalar ile tanınıyor. Özellikle İslam Devletler Hukuku alanındaki tezleri ve ana fikirlerinin, diğer eserlerinde bir usul olarak yer ettiği gözlemleniyor.

Muhammed Hamidullah’ın eserlerini uzun bir zamandan beri külliyat olarak yayınlayan Beyan Yayınları’ndan, 2019 yılında ilk baskı olarak çıkan Hz. Peygamber’in Savaşları, Nazire Erinç Yurter çevirisi ile Türkçeyle buluşmuş hacmi küçük bir eser olup, yazarın diğer bir takım eserleri gibi öne çıkmadığı görülmektedir. Diğer eserlerine göre akisleri daha cılız olan Hamidullah’ın bu eseri, doğrudan siyerin savaşlar ve savaşlara etki eden faktörler ile çatışma alanlarına dair kaleme alınmış bir eserdir. Her yorumun kaynakçalandırılmaya gidilmediği eser, okuyucuya belli başlı bir tezin işlenmesinden çok, var olan tarihsel olguların irdelendiği ve alt yazıların çözülmeye çalışıldığı bir tetkik sunuyor. Tetkik etmek sayesinde de pratikten teorik bir sisteme erişilmeye çalışılıyor. Birilerine cevap verme endişesi taşımayan Hz. Peygamber’in Savaşları, Peygamber’in savaşları üzerinden bir okuma denemesini temsil ediyor ve yine eser sadece siyasi tarih cephesinden değil coğrafi, kültürel ve neden-sonuç, etki-tepki ilişkileri bağlamında ‘savaş-çatışma’ olgusunu ele alıyor.

Önsözden öğrenebildiğimiz kadarıyla bazı yüksek kıdemli askerlerin de rağbet gösterdiği kitap, okuyucuya anlam derinliği sunmasının yanında yeni çalışmaları teşvik etmesi ile öne çıkıyor. Giriş bölümü sayılabilecek birinci bölümde askeri-stratejik önemli hatırlatmalar, yapılıp askeri uzmanlığı bulunan ve savaşların da geçtiği yerleri ayrıntılı gözlemleyenlerin yapacakları çalışmalara ihtiyaç olduğu belirtliyor.

Esasen, Hz. Peygamber’in Savaşları’nda, hem konuları ve savaşları tekil bahisler halinde ele alınmış hem ara bağlantılar kurulmuş ve hadiselerin oluş şekli çözümlenmiş, tecrübeye dayalı (Rasûlullah’ın siyerinden bir bölüm halinde) askeri bir strateji metni okuyoruz. Her ne kadar Hamidullah’ın kendisinin de belirttiği gibi askeri eğitimden uzak birinin kaleminden çıkmışsa da Hz. Peygamber’in Savaşları, askeri usul okumasıdır, ki bu haliyle kitap farklı okumalara ve araştırmalara taalluk eden bir metindir. Sözgelimi Sun Tzu’nun Savaş Sanatı tamamen teorik nitelikli ve ezbere dayalı bir el kitabı hüviyetine sahipken, Stalin’in Strateji ve Taktik’i hamasi ve varsayımların zorladığı duygusal ve itikadi bir devrimci söylev hüviyetine sahipken; Hamidullah’ın, Hz. Peygamber’in Savaşları, teori ile pratiğin ilişikliğinin kopmadığı, stratejinin mevcut askeri imkanlarla şekillendiği, savaşın her çıktısının askerlik ilmi ile ölçüldüğü, siyasi ve sosyal bir mücadelenin izdüşümlerinin tespit edilmeye çalışıldığı tam bir askerlik ilmi metnidir.

Eser şu başlıklara sahip: Hz. Peygamber’in Savaşları, Bedir Savaşı: Bir ‘Eğer’ler Tarihi, Uhud Savaşı, Hendek Savaşı, Mekke’nin Fethi, Huneyn ve Taif Savaşları, Yahudilerle Savaş, Hz. Muhammed Döneminde Askeri İstihbarat, Hz. Peygamber Döneminde İslam Devletinin Askeri Teşkilatı.

Hacmi küçük ama emek harcanmış, yer yer krokilerle desteklenmiş ve yazarının kitapta anlattığı olayların geçtiği kimi mekanlarda farklı tarihlerde yaptığı gözlemler ile bezenmiş bu ilmi eserden heyecan uyandıracak birkaç noktanın altını birleştirerek çizmek metne dair merak uyandıracak nitelikte olduğu kanaatindeyiz.

Muhammed Hamidullah aratırmalarının sonucunda, Peygamber’in hayatı boyunca bütün savaşlarda öldürülen düşman askerlerini 250 civarı, şehidlerin sayısını ise 150’ye yakın saptıyor. Esasen Peygamber’in savaşları, mümkün olduğunca en az kanlı olması için uğraşılan savaşlardır. Zira Peygamber’in amacı düşmanın olduğu gibi imha edilip, yok edilmesi değildir. Savaşların asıl amacı siyasi baskıdır. Nitekim savaş sonrası kaynaklardan iyilik için kullanılmaya müsait olarak kalanlar sonradan, İslam devletinin gücüne ve varlığına ekleniyor.

Yine Hamidullah’ın belirttiklerine göre Taif’t, Peygamber’in gördüğü muamele, Taiflilerin, Mekkeli müşriklerle olan ekonomik irtibatından kaynaklanıyor. Ki bu saptama bize, olayları sıradan gözle ve basit ele almaktan kurtaracak bir bakış açısıdıdr. Yine aynı minvalde, eserin kasıtları arasıdna düşündülüğünde, savaşı çok boyutlu anlayarak ona göre durum değerlenmedirmesi ve analizi yapmak gerektiğini hatırlatır. Yine Hamidullah’ın bu bağlamda iaşretlediği bir örnek daha vardır ki, fetih olgusuna basit teslim olma şeklindeki yaklaşımı engeller. Yazara göre Mekke’nin fethinde önce Peygamber, Medine’nin batısındaki Mekkelilerin geçtiği yollarda bulunan Yenbu’nun komşusu kabilelerle ittifak antlaşması yapmıştır. Yani Peygamber, ordusu ile birlikte Mekke’ye geldiğinde, Mekke çevresini sosyal, ekonomik vs. ablukaya almıştır denilebilir.

Yine Hz. Peygamber’in Savaşlarında, siyerden bildiğimiz bir noktanın güncel tahlili güzel yapılıyor. Bilindiği üzere hicret öncesi Peygamber’e suikast girişimi bahis olduğunda, Peygamber inananların Mekke dışına tamamen çıkışları gerçekleşmeden Mekke’den ayrılmıyor. Medine’ye hicret edenlerin sayısı arttıkça Peygamber’in hayatı tehlikeye giriyordu zira suikast yanlılarının hem planıları yaklaşıyor hem de giden Müslüman nüfusu görüyorlardır. Ama Hz. Peygamber, korkakça kaçmış değil kardeşlerini güvenliğe eriştirdikten sorna yeni bir nizam için Mekke’den ayrıldı.

Yine Hz. Peygamber’in Savaşları’nda; savaş-barış, çatışma-anlaşma, çatışma süreci ve sonrasına dair çok hikmetli bir saptamayı öğreniyoruz. Ebu Süfya’nın evinin Mekke’nin fethinden sonra sığınılacak yer ilan edilmesi ile ilgili kaynaklardan tespit ettikleri neticesinde Hamidullah şunları ifade eder: Davetin ilk günlerinde, Peygamber’in, Mekke’de sokak çocukları ve ayak takımı tarafından rahatsız edildiği bir zaman olmuştu. O sırada Ebu Süfyan evini, Peygamber için sığınak olarak kullanmıştı. Bu daha davetin ilk günlerindeki anlık bir jesti, Peygamber unutmamış ve ödüllendirmişti.

Bunlar gibi birçok tahlil ve çıkarımlar bahsi geçen eserde…

Hz. Peygamber’in savaşlarını yenilik endişesi taşımadan ama her daim daha da yenileşen kaynağa yaklaşabilme adına cesaret göstererek kaleme alan, Muhammed Hamidullah’ın, Hz. Peygamber’in Savaşları isimli eseri, askeri bir tetkik olarak askeri tarih ve siyer meraklılarına yol gösterici niteliktedir.

*Hz Peygamberin savaşları-Prof. Muhammed hamidullah, Beyan yay.