Hamas’ı Ortadan Kaldırmak İçin İşe Yaramayan 6 Yol

Carnegie Mellon Strateji ve Teknoloji Enstitüsü Direktörü ve “How Terrorism Ends: Understanding the Decline and Demise of Terrorist Actors” kitabının yazarı Audrey Kurth Cronin, “Hamas’ın Kendini Yenmesine İzin Verme Stratejisi: “Terör Örgütlerinin Gerilemesini ve Sona Ermesini Anlamak.” makalesinde İsrail’in Hamas’ı bitirmek için kullandığı 6 yöntemi ele alıyor.

Stratejik felaket

Cronin öncelikle İsrail’in askeri eylemlerinin büyüklüğüne rağmen, İsrail işgal devletinin Filistinliler arasında Hamas’a desteğin artmasına neden olduğunu, İsrail işgalinin küresel itibarına ciddi zarar verdiğini ve İsrail’in en önemli ortağı olarak tanımladığı ABD ile ilişkileri üzerinde ciddi baskı yarattığını kabul ediyor.

Daha da kötüsü, İsrail binlerce Hamas savaşçısını öldürdüğünü iddia etse de, yazarın bakış açısına göre örgütün İsrail’i tehdit etme kabiliyetinin önemli ölçüde tehlikeye girdiğini gösteren çok az kanıt var. Yazar ayrıca Filistin Politika ve Anket Araştırmaları Merkezi tarafından Mart 2024’te yapılan ve Gazzeliler arasında Hamas’a desteğin Aralık 2023’ten bu yana 14 puan artarak yüzde 50’yi aştığını ortaya koyan bir ankete de atıfta bulunuyor.

Yazar, Hamas’ın terör örgütü olarak kabul edilmek için tüm kriterleri karşıladığını düşünmesine ve Hamas’ın ortadan kaldırılmasının Filistinliler, İsrail, Orta Doğu ve ABD için şüphesiz faydalı olacağına inanmasına rağmen, İsrail’in Filistinli sivillere karşı son derece ölümcül tepkisinin Hamas’ın lehine olduğunu ve Arap ve Müslüman çevrelerde ve hatta Batı’daki gençlerde en kabul edilebilir anlatının, İsrail’i suçlu saldırgan ve Hamas’ı masum Filistinlilerin savunucusu olarak gören Hamas anlatısını destekleyen anlatı olduğunu savunuyor.

Basit bir ifadeyle yazar, bazı taktiksel zaferlere rağmen İsrail’in Gazze’deki savaşının İsrail için stratejik bir felaket olduğunu yineliyor. Ona göre İsrail’in Hamas’ı yenebilmesi için daha iyi bir stratejiye ihtiyacı var; bu strateji “terörist grupların” genel olarak nasıl son bulduğuna dair daha derin bir kavrayışa dayanıyor.

6 temel yol

Cronin, yüz yılı kapsayan 457 terör kampanyası ve örgütüne ilişkin veriler üzerinde yaptığı bir çalışmaya dayanarak, “terörist grupların” sona ermesi için altı temel yol belirlediğini söylüyor. Bu yollar birbirini dışlayan yollar değildir: Çoğu zaman birden fazla dinamik iş başındadır ve bir terörist grubun çöküşünde birden fazla faktör rol oynar. Ancak İsrail özellikle bir yola çok dikkat etmelidir: Gruplar askeri yenilgiyle değil, stratejik başarısızlıkla sona erer. İsrail 7 Ekim’den bu yana Hamas’ı yok olana kadar ezmeye ya da bastırmaya çalışıyor ama nafile. Daha akıllıca strateji, grubun desteğini nasıl en aza indirebileceğimizi ve çöküşünü nasıl hızlandırabileceğimizi bulmaktır.

Başarı, dönüşüm ya da askeri baskı

Cronin, bir grubu sona erdirmenin ilk yolunun hedefine ulaşmak olduğunu savunmakta ve Güney Afrika’da apartheid ile mücadele eden Afrika Ulusal Kongresi’nin askeri kanadı ve İngilizleri Filistin’den kovmak, birçok Arap topluluğunu göçe zorlamak ve İsrail’in kurulmasına zemin hazırlamak amacıyla terörizmi kullanan silahlı Yahudi grubu Irgun gibi tarihten örneklere işaret etmektedir.

“Terörist bir grubun” başka bir şeye dönüşerek sona ermesinin ikinci bir yolu olduğunu da ekliyor: Bir suç şebekesi ya da bir isyan. Amaç, grubun siyasi değişim yaratmaya çalışmayı bırakıp statükoyu mali kazanç için istismar etmesidir. Hamas’ın direniş ve kurtuluştan başka bir şeye dönüşmesinin pek olası olmadığı açıktır.

Bu bağlamda, İsrailli askeri analist Ron Ben-Yishai gibi işgal devleti kurumlarına yakın İsrailli yazarların daha önce Hamas’ın gücünü arttırmak için yakıt ve mal kaçakçılığı yaptığını savunduğunu, ancak kendisine atfedilen son açıklamalarında açıkça ifade ettiğini belirtmek gerekir: “Hamas’ın Gazze halkına dayatılan aşırı dinci bir hareket değil, halkın çoğunluğunun isteklerinin gerçek bir ifadesi olduğunu kabul etmeliyiz.”

Cronin’e göre terörist grupların sona ermesinin üçüncü yolu devletin başarılı askeri baskısıdır. İsrail’in Hamas’a karşı yürüttüğü mevcut kampanyanın ulaşmayı umduğu son da budur. İsrailli liderler Gazze’deki baskıcı yaklaşımlarını açıklarken Hamas’ın İslam Devleti’ne (IŞİD olarak da bilinir) benzediğini ve benzer şekilde yenilebileceğini iddia ettiler. Ancak bu, kamuoyundan ve Filistinlilerden ziyade İsraillileri ikna etmedi. Yazar, hareketlerle salt askeri yöntemlerle mücadele etmenin nadiren işe yaradığını kabul etmektedir. Bu durum 15 ay süren çatışmalardan sonra kanıtlanmıştır.

Güney Kolordusu’nun eski komutanı ve askeri kolejlerden Yitzhak Brik gibi İsrailli askeri figürler de bunu doğruluyor ve İsrail’in savaşın üzerinden bir yıldan fazla zaman geçmesine rağmen Hamas’ı ortadan kaldıramadığını belirterek “Bunca zaman başarısız olduysak şimdi nasıl başarabiliriz?” diye soruyor.

Kafa kesme veya konuşma

Cronin, liderlerin tutuklanması ya da öldürülmesi şeklindeki dördüncü yönteme atıfta bulunmakta, ancak kafa kesme ile sonuçlanan grupların küçük, hiyerarşik, kişilik kültleri ile karakterize olma eğiliminde olduğunu ve genellikle uygulanabilir bir halefiyet planından yoksun olduğunu vurgulamaktadır. Ortalama olarak bu yöntem on yaşından küçük gruplar için işe yaramaktadır. Daha eski, daha fazla ağa sahip gruplar yeniden örgütlenebilir ve hayatta kalabilir. Hamas baş kesme stratejisi için iyi bir aday değildir. Neredeyse kırk yıllık, güçlü ağlara sahip bir örgüttür. Hamas liderlerini öldürmek örgütü bitirmek için yeterli olsaydı, bu uzun zaman önce gerçekleşirdi.

İlginçtir ki Yahya Ayyaş, Ahmed Yasin, Abdülaziz Rantisi, İsmail Haniye ve Yahya Sinvar gibi Hamas liderlerinin öldürülmesi Hamas’ın kabiliyetlerini ya da niyetlerini etkilememiş, aksine destek, popüler ivme ve daha fazla taraftar açısından harekete fayda sağlayan tepkiler yaratmış ve Hamas liderlerin yerine başkalarını getirebileceğini kanıtlamıştır.

Yazar, İsrail’in Hamas liderlerini öldürmeye çalışmak yerine onları bitirmenin beşinci yolunu deneyebileceğini öne sürüyor: onlarla konuşmak ve uzun vadeli bir siyasi çözüm için müzakere etmek. Bu fikir kuşkusuz çoğu İsraillinin hoşuna gitmeyecektir. İsrailliler ve Filistinliler arasındaki başarısız müzakerelerin uzun geçmişini bilen hiç kimse – her iki tarafın da şu anda hissettiği derin öfkeden bahsetmiyorum bile – şimdi barış görüşmelerini önerecek kadar aptal olamaz.

Müzakereler “terörist gruplar” için risklidir çünkü masaya oturmak faydalı istihbaratı ortaya çıkarır ve şiddete başvurmaktan başka alternatif olmadığı söylemini zayıflatır.  Müzakerelerde müzakere edilecek somut bir şey olmalıdır ve “terörist gruplarla” yapılan en başarılı müzakereler din ya da ideolojiden ziyade toprak üzerindeki çatışmaları içermektedir. Ancak anlaşma olmasa bile, ciddi görüşmeler terörist gruplar içinde bölünmelere neden olabilir ve siyasi bir çözüm arayanlar ile mücadeleye bağlı kalanlar arasında çatlaklar yaratabilir.

Yazar, Hamas’ın akıllıca ve esnek bir şekilde müzakere etmesini beklemiyordu, zira birkaç ay önceki makalesinde müzakerelerin Hamas için olası bir yol gibi görünmediğini belirtmişti. Yazar bu sonuca, grubun İsrail ile görüşmeleri küçümseme konusunda uzun bir geçmişe sahip olduğu gerçeğine dayanarak varmıştır. Ancak yazar bu tür müzakerelerin İsrail açısından yaratacağı faydalı etkileri göz ardı etmiyor. Aksine, Hamas’ı “kendi kendini yenilgiye uğratma” olarak adlandırdığı yöntemle sona erdirmenin en olası yolu olabilecek koşulları yaratabilir.

Stratejik bir yol olarak kendi kendini yenilgiye uğratma

Yazar, Hamas’ı ortadan kaldırmak için önceki yöntemlerin başarısızlığına üstü kapalı bir şekilde atıfta bulunmakta ve hareketin kendi içine çökerek veya halk desteğini kaybederek başarısız olması olarak tanımladığı altıncı bir yöntem önermekte ve bu yöntemi stratejik bir çözüm olarak görmektedir. Ancak yazar, hareketin önceki dönemlerdeki uyumunu göz ardı etmekte ve makalenin başında bu savaşta Hamas’a verilen halk desteğinden bahsederken daha sonra Hamas’ın on yıl önceki popülaritesinin düşüşünden bahsederek kendisiyle çelişmektedir.

Cronin ayrıca aşiretlerin ve suç şebekelerinin Hamas’la kontrol için rekabet edeceğini ve Gazze’deki hareketi zayıflatmak için çalışacağını varsaymış ve bunun saldırı sırasında ve daha açık bir şekilde ateşkesin ilanından ve ateşkesin ilk aşamasının başlamasından sonra başarısız olduğunu kanıtlamıştır.

Yazar, işgalci gücü Gazze’deki Filistinlilere Hamas’a karşı bir alternatif olduğu ve daha umutlu bir geleceğin mümkün olduğu hissini vermek için elinden gelen her şeyi yapmaya çağırıyor. İsrail’in insani yardımları kısıtlamak yerine büyük miktarlarda sağlaması gerektiğini savunuyor. İsrail sadece altyapıyı ve evleri yıkmak yerine, Hamas sonrası bir gelecekte Gazze Şeridi’ni yeniden inşa etme planlarına da dahil olmalıdır. İsrail, toplu yaptırımlar uygulamak ve Filistinlilerin eninde sonunda Hamas’ı suçlayacağını ummak yerine, Hamas savaşçıları ile hareketle hiçbir ilgisi olmayan ve kendileri de Hamas yönetiminin kurbanı olan Gazzelilerin büyük çoğunluğu arasında bir fark gördüğünü Filistinlilere iletmelidir.

Cronin’in çalışmasının belki de en çarpıcı sonucu, Hamas’la onlarca yıl süren çatışmanın ve aylarca süren acımasız, büyük bir savaşın ardından İsrail’in örgütü yenmesinin hala mümkün olmadığıdır. Ama yine de kazanabilir – bir alternatif sunarak ve grup içindeki bölünme ve anlaşmazlıkları istismar ederek Hamas’ın kendisini yenmesine yardımcı olarak.

İsrail’in tepkisi

Aynı dergide İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun dış politika danışmanlarından Ophir Falk, Audrey Cronin’in makalesine verdiği yanıtta, yazarın Hamas’ın sadece “kendi kendini yenmeye” bırakılması halinde sona ereceğini iddia ederken yanıldığını söyledi. Bundan daha fazlası gerekecektir. Falk askeri çözümü vurguluyor ve konuşmasına İsrail’in sivil kayıpları en aza indirme arayışı gibi birçok gerçek dışı iddia ekleyerek Hamas’ın silahlarını bırakması, koşulsuz teslim olmayı kabul etmesi ve rehineleri serbest bırakması halinde bu savaşın hemen sona erebileceğini söylüyor.

Cronin, Hamas’ın zayıflıklarını ona karşı kullanarak, halkını ona karşı kışkırtarak ve içindeki bölünme ve farklılıkları genişletmeye çalışarak Hamas’ı sona erdirmek için stratejik bir yol belirlediğine inanıyor ki bu ona göre iddialı bir hedef ve 7 Ekim’in tekrarlanmasını önleme hedefine ulaşmaktan bile daha büyük bir hedef.

Sahada, Hamas’ın popülaritesi savaştaki performansı nedeniyle içeride ve dışarıda arttı ve İsrailli mahkumların teslim edildiği her turdan sonra etrafında halk toplanıyor ve binlerce Filistinli mahkumun serbest bırakılması hareket etrafındaki dayanışmayı artırıyor.

Yediot Aharonot gazetesinde yazan Avi Yissacharoff, Hamas’ın mahkumları teslim ettiği sahnelere vurgu yaparak şunları söyledi “Hamas tarafından düzenlenen tören Gazze’deki anlamıyla istisnai bir durumdu ve Hamas’ın sadece askeri bir örgüt olarak değil, aynı zamanda bir yönetim otoritesi olarak da iktidarda kalma niyetini ortaya koydu. “Dünkü tüm etkinliklerde Hamas, iktidarda kalmak için anlaşmadan en iyi şekilde yararlanma kararlılığını vurguladı. Hamas’ın tüm etkinlikleri Gazzelilere ve tüm Filistinlilere Gazze’deki felakete rağmen Hamas’ın ayakta kaldığını kanıtlamak içindi.”

Her halükarda, Hamas’ı sona erdirmek için bahsedilen tüm yöntemlerin başarısızlığa uğramasının ardından, hareket de temkinli olmalı ve Cronin’in İsrail işgal devletini benimsemeye çağırdığı stratejik yol da dahil olmak üzere, İsrail işgalinin kendisiyle yüzleşmek için çalışacağı yeni yollara hazırlanmalıdır.