Güney Kafkasya, Rusya’nın Sorunlu Sınır Bölgesi Haline Geliyor

GUAM Rusya karşıtı tutumunu güçlendiriyor

Nezavisimaya Gazeta

*GUAM: Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan, Moldova

Çeviri: Cengiz Sözübek

Rusya ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin belirgin şekilde soğuması ve hatta bazı yerlerde gerginleşmesi, Güney Kafkasya’daki güç dengesinde yeni bir boyut yaratıyor. Böylece bölge, Rusya için güvenilir bir sınır bölgesi olmaktan çıkıyor. Rusya için her şey yolunda gitmiyor. Ermenistan’da halk, Dağlık Karabağ’ın kaybından, Azerbaycan ordusuna karşı koymayan Rusya barış gücü askerlerini sorumlu tutuyor ancak bu onların görevi değildi. Tutuklu iş adamı Samvel Karapetyan (Rusya’lı Ermeni milyarder işinsanı. Ermenistan’ın anayasal düzenini zorla devirmekle suçlanarak 16 Haziran’da tutuklandı ve Ermenistan’daki eski “KGB Mahzeni”nde tutuluyor. Rusya’nın Karapetyan’a özel ilgisi, Moskova’nın Rusya’yla ilişkili milyarderler üzerinden yürüttüğü siyasi projelerden olan Gürcü milyarder Bidzina Ivanishvili’yle Gürcistan’da kazandığı nüfuzu hatırlatıyor.  –çn), Erivan’ın 2020 sonbaharında Dağlık Karabağ’da çatışmanın tırmanmasından sonra elinde kalan güçlü müzakere pozisyonunu kullanamadığını söyledi.

Karabağ’ı Ermenistan’ın barışı karşılığında takas eden Nikol Paşinyan’ın önderliğindeki Erivan yönetimi eğer İran’ın durumuna düşmeyeceğinden emin olsaydı Rusya’nın dahil olduğu tüm ittifaklardan çoktan çıkmış olacaktı. Bununla birlikte Erivan, sadece Bakü ile değil, Ankara ile de ilişkilerini düzeltmeye çalışıyor ve Zangezur Koridorunu uzun vadeli kiralamayı, yani topraklarını NATO ülkesine açmayı planlıyor. Böyle bir durumda Kuzey Atlantik İttifakı, Rusya’ya sadece Batı sınırlarında değil, Kafkasya’da da yaklaşmış olacak. Koridor ABD’nin kontrolüne geçebilir: Washington, Erivan’a Bakü ile barışın sağlanması karşılığında bu imkânı sundu.

Gürcistan her zaman NATO’ya girmek istedi ancak bu gerçekleşmedi. Bu ülkenin Rusya ile ekonomik bağlarının gelişmesi nedeniyle neredeyse Rusya yanlısı hale geldiğini düşünmek yanlış olur. Gürcistan’ın Rusya sınırlarında ikinci bir cephe açamayacağını düşünmek de yanlıştır. Geçen günlerde Gürcistan Başbakanı Irakli Kobahidze, Tiflis’in istememesine rağmen Gürcistan’ın Rusya ile çatışmaya girme riskinin hâlâ yüksek olduğunu söyledi. Kobahidze, “Küresel savaş partisi, başından sonuna kadar Ukrayna meselesini Avrupa’nın boynuna asmak için elinden geleni yapıyor ve böylece iki tavşayı birden vurmaya çalışıyor: hem Avrupa’yı hem de Rusya’yı yok etmek” dedi.

Post-Sovyet coğrafyasında olup bitenlerin resmini tamamlamak için Güney Kafkasya ülkeleriyle birlikte GUAM (Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan, Moldova) birliğine üye olan Moldova’yı hatırlayabiliriz. Başlangıçta Özbekistan da bu yapıya dahildi ancak kısa süre sonra ayrıldı. 20 yılı aşkın bir süre önce GUAM, Rusya’ya karşı durmak için kuruldu ancak bir şekilde işler yolunda gitmedi. Görünüşe göre, o dönemde katılımcılar jeopolitik tercihlerini henüz belirlememişlerdi ve birliğin çalışmaları çoğunlukla dışişleri bakanları ve devlet başkanları düzeyinde ortak toplantılar düzenlemekle sınırlıydı. Ancak bugün GUAM yeniden harekete geçti. Tüm üyeleri, Rusya’nın katıldığı yapılarından ayrıldı veya ayrılmak üzere. Uzun süre önce BDT’den ayrılan, ancak Rusya ile ekonomik bağlarını yeniden kuran Gürcistan, GUAM kapsamındaki toplantıları kaçırmıyor, “dörtlü”nün tüm üyeleriyle iyi ilişkiler sürdürüyor ve Azerbaycan ile bağları özellikle yakınlaşıyor. Gürcistan Başbakanı, Azerbaycan’ın ülkesi için “sadece değerli bir dost değil, aynı zamanda güvenilir bir ortak ve kardeş ülke” olduğunu belirtti.

Kişinev de Bakü ve Tiflis ile, ancak özellikle Kiev ile ilişkilerini sürdürürken, BDT’den aşamalı olarak ayrılacağını açıkladı. Moldova tarafsız bir devlet olmasına rağmen, NATO ile ilişkilerini güçlendiriyor. Cumhurbaşkanı Maia Sandu, iktidar partisinin Eylül’deki parlamento seçimlerinde başarılı olması halinde, Kuzey Atlantik İttifakı’na entegrasyonu engelleyen statüsünden vazgeçeceğini vaat etti. (Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Batı’nın Moldova’da “ikinci bir Ukrayna” yaratmak niyetinde olduğunu açıklamıştı. Maia Sandu’nun daha güçlü bir şekilde seçimleri kazanmasıyla birlikte girilecek süreçte Ukrayna savaşında Moldova cephesinin açılması çok da uzak olmayan bir ihtimal olarak görülebilir. 1990’da Moldova’dan bağımsızlığını ilan eden Transdinyester bölgesindeki çözümsüzlük de bu cepheyi büyütecek faktörlerden olacak.  –çn)

Ermenistan ise Rusya için önemli olan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü‘nü görmezden geliyor ve SNG’den (Bağımsız Devletler Topluluğu – çn) ayrılmasa da tüm toplantılarına katılmıyor. Moskova, mevcut durumdan en az kayıpla çıkmanın bir yolunu bulamazsa, GUAM daha önce öngörüldüğü gibi, Ukrayna’daki çatışmanın bir tarafına karşı duran ülkelerin oluşturduğu bir topluluğa dönüşecek. Bu taraf elbette Rusya olacak.