Amer Sultan
İngiliz Belgeleri, Blair’in Hafız Esad’a Beşar’ı Cumhurbaşkanlığı Varisi Olarak Yetiştirmesi İçin Yardım Teklif Ettiğini Ortaya Koyuyor
Yeni yayımlanan İngiliz belgeleri, eski Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair’in, Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad’a, oğlu Beşar’ı cumhurbaşkanlığını devralması için yetiştirmekte yardım etmeyi teklif ettiğini ortaya koyuyor.
Birleşik Krallık Kabine Ofisi’nden Bilgi Edinme Özgürlüğü talebi yoluyla elde ettiğim belgeler, Beşar’ın iktidara gelmesinden kısa bir süre sonra Ürdün Kralı Abdullah’ın İngiliz yetkililere, Beşar’ın etrafındaki “atmosferi başarıyla dönüştürdüğünü” ve eski muhafızları “bir kenara ittiğini” konusunda güvence verdiğini de ortaya koyuyor.
1994 yılının başlarında, büyük oğlu ve ilk veliahtı Basil’in ölümü üzerine Hafız Esad, Beşar’ı halefi olarak yetiştirmeye başladı. Askeri bir subay olan Basil, bir trafik kazasında hayatını kaybetmişti. Beşar, göz doktoru olarak eğitim aldığı Birleşik Krallık’tan geri çağrıldı. Suriye’nin askeri akademisine katıldı ve 1998’e gelindiğinde Suriye’nin Lübnan’daki askeri ve siyasi varlığını yönetmeye başladı.
Haziran 1999’da Blair, Beşar’ı “istediği herhangi bir sıfatla” Birleşik Krallık’ı ziyaret etmeye davet etti. Bu teklif, Blair’in Orta Doğu’daki kişisel temsilcisi Lord Levy aracılığıyla, Şam’da Hafız Esad ile yapılan bir görüşme sırasında iletildi.
Suriye’deki İngiliz Büyükelçisi Basil Stephen Eastwood’un İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na gönderdiği rapora göre, Lord Levy, Blair’in Beşar’a “Suriye tarafının belirleyeceği herhangi bir temelde” Birleşik Krallık’ı ziyaret etme davetini ilettiğini, bunun “resmi ya da gayri resmi olabileceğini” belirtti.
(Eski Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair’in, Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad’a, Beşar’ı cumhurbaşkanlığı varisi olarak yetiştirmesi için yardım teklif ettiğini gösteren belgeler.)
Beşar, Suriye’de yürütülen yolsuzlukla mücadele kampanyasının başındaki rolüne ek olarak, Suriye Bilgisayar Derneği’nin başkanlığına da atanmıştı. Bu dernek, dünya genelinde Y2K olarak bilinen, 2000 yılı ve sonrası için takvim verilerinin biçimlendirilmesi ve saklanmasına ilişkin olası bilgisayar hatalarıyla ilgilenmekten sorumluydu.
Bu rol göz önüne alındığında, ziyaretin teknoloji konularına odaklanması önerildi. Ancak İngiliz yetkililer, ziyaretin “tamamen Dr. Beşar’ın tercihine göre şekillendirilebileceğini” açıkça ifade etti.
İngiliz büyükelçisine göre Hafız Esad, daveti “büyük bir memnuniyetle” karşıladı. Büyükelçi, Beşar’ın “Birleşik Krallık’a özel bir bağlılığı olduğunu ve eğitimine orada iki yıl daha devam etmek istediğini” belirtti.
Eastwood ayrıca, Hafız Esad’ın oğlunu bu davete olumlu yanıt vermesi için teşvik etmesini bekliyordu.
Hafız Esad ile yaptığı görüşmelerin ardından Lord Levy, “nazikçe” Beşar ile görüşmesinin mümkün olup olmadığını sordu, ancak “herhangi bir yanıt alamadı.”
Lord Levy’nin Suriye ziyareti öncesinde, Blair’in ofisi, İngiltere Dışişleri Bakanlığı’nın (FCO) Lord Levy’nin Başkan Hafız ile “Beşar’a gizli bir temas sağlama olasılığını araştırmasını” önerme fikrini “memnuniyetle” karşıladı.
Blair’in ofisi ayrıca FCO’dan, Beşar’ın Birleşik Krallık’a resmi bir ziyaret için davet edilip edilmemesi konusunda tavsiye istedi. Ancak Dışişleri Bakanlığı bu konuda isteksizdi ve bunun için doğru zaman olmadığını savundu. Yetkililer, böyle bir davetin Hafız Esad’ın Beşar’ın ülke içindeki profilini kademeli olarak yükseltme stratejisiyle çelişebileceğinden endişeliydi.
Dışişleri Bakanı’nın Özel Kalem Müdürü Sherard Cowper-Coles, Blair’in Özel Kalem Müdürü Philip Barton’a gönderdiği notta, Başkan Esad’ın Beşar’ı halefi olarak yetiştirme planının “Suriye içinde yavaş yavaş profilini yükseltmek gibi göründüğünü” belirtti.
Cowper-Coles, Beşar’ın henüz bölge dışında herhangi bir resmi temasının olmadığını belirterek, bu aşamada kendisine yapılacak resmi bir davetin, böyle bir ziyaretin yaratacağı yüksek düzeydeki ilgi nedeniyle “Esad’ı (baba) bu stratejiden vazgeçmek zorunda bırakacak zor bir duruma sokacağını” ifade etti.
Ayrıca, bunun Beşar’ın “davetimizi geri çevirmesine” yol açabileceği konusunda uyardı.
FCO, tüm değerlendirmelerin ardından “genel olarak bakıldığında, resmi bir davet için doğru zaman olmadığı” sonucuna vardı.
Bununla birlikte, FCO Beşar ile temas kurulmasını tavsiye etti. Bunun yalnızca Suriye ve “belki de gelecekteki cumhurbaşkanı” ile ilişkiler açısından değil, aynı zamanda İngiltere’nin Orta Doğu Barış Süreci (MEPP) üzerindeki “Suriye’ye yönelik etkisi” açısından da “faydalı” olacağına karar verdi.
(Eski Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair’in, Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad’a, Beşar’ı cumhurbaşkanlığına hazırlaması için yardım teklif ettiğini gösteren belgeler.)
FCO, resmi bir davet sunmak yerine, Beşar’ın Birleşik Krallık’a bir sonraki ziyaretinde “gizli bir temas sağlama seçeneklerinin araştırılmasını” önerdi. Yetkililer, daha düşük profilli bir yaklaşım benimseyerek, alt düzey bir bakanlık veya ticaretle ilgili temaslar kurulmasını tavsiye etti. Ayrıca, Y2K meselesine ilişkin bir ziyaretin Beşar’ın kendi ilgi alanlarına uygun olacağını düşündüler.
Blair’e, Lord Levy’nin bu seçeneği Başkan Hafız ile daha fazla araştırmasını tavsiye etmelerine rağmen, Başbakan, Levy’ye Beşar’a resmi bir ziyaret teklif etmesi talimatını verdi.
Şam’daki görüşmelerinin üzerinden bir yıl geçtikten sonra, Hafız Esad 10 Haziran 2000’de hayatını kaybetti. Ölümünden saatler sonra, Suriye Halk Meclisi, cumhurbaşkanlığı için asgari yaş sınırını 40’tan, Beşar’ın o dönemdeki yaşı olan 34’e indiren bir anayasa değişikliğini onayladı.
Sekiz gün sonra, Beşar iktidardaki Baas Partisi’nin Genel Sekreteri olarak atandı ve parti tarafından cumhurbaşkanlığı için aday gösterildi.
10 Temmuz’da Suriye Halk Meclisi, adaylığını onayladı ve Beşar, rakipsiz bir şekilde yedi yıllık cumhurbaşkanlığı görevine seçildi.
Göreve başlamasından dokuz gün sonra Ürdün Kralı Abdullah, yeni Cumhurbaşkanı Beşar Esad’ın başlangıcını övdü. Şam’da Beşar ile görüştükten sonra Kral, İngiliz Büyükelçisi Edward Chaplin’e, Beşar’ın “eski muhafızları ustalıkla idare etmesinden” dolayı “cesaretlendiğini” söyledi.
Abdullah, Beşar’ın etrafındaki atmosferin “tamamen değiştiğini” değerlendirerek, “hatta çevresindeki eski muhafızların bile Beşar’ın enerjisi ve yeni fikirleri tarafından sürüklendiğini” ifade etti.
Ürdün Kralı ayrıca, Beşar’ın “Suriye’nin artık dış dünyaya açılmaktan başka bir seçeneği olmadığını bildiğini” belirtti.
Beşar, yemin töreninde yaptığı konuşmada, 1967 savaşından bu yana İsrail işgali altında bulunan Golan Tepeleri’nin kurtarılması konusuna odaklandı.
Suriye’nin uzun süredir karşı karşıya olduğu ekonomik sorunlara rağmen, Beşar Kral Abdullah’a “Golan’ın kurtarılmasına yapılan vurgunun, ekonominin modernleştirilmesine kıyasla halktan daha büyük bir destek gördüğünü fark etmesinin kendisini şaşırttığını” söyledi.
Ayrıca Abdullah’a, Suriye’nin “1967 sınırları temelinde İsraillilerle yeni bir barışa” hazır olduğunu ifade etti. Ancak Beşar, o dönemdeki koşullar göz önüne alındığında, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail’in Suriye meselesine zaman ve enerji ayırma konusunda istekli olup olmadığı konusunda “şüpheleri olduğunu” dile getirdi.
Ürdün Kralı Abdullah ile Beşar Esad arasındaki görüşmede, İngiltere-Suriye ilişkileri de ele alındı. Kral Abdullah, Beşar’ı bu ilişkileri geliştirmeye “teşvik etti”.
Beşar ise konuğuna, “bu fikre tamamen açık olduğunu” ve Birleşik Krallık’a “büyük saygı duyduğunu” söyledi.
(Eski Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair’in, Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad’a, Beşar’ı cumhurbaşkanlığı varisi olarak yetiştirmesi için yardım teklif ettiğini gösteren belgeler.)
Ekim 2001’de Blair, Suriye’yi ziyaret eden ilk İngiliz Başbakanı oldu. On dört ay sonra, Beşar Esad, Birleşik Krallık’a davet edilerek, resmi ziyaret gerçekleştiren ilk Suriye lideri oldu.
Diğer belgeler, Blair hükümetinin, Arap Baharı devrimlerinden on yıl önce, Beşar Esad da dahil olmak üzere yeni nesil genç Arap liderlerin bölgedeki reform ve demokrasiyi teşvik edeceğine dair büyük umutlar beslediğini ortaya koyuyor.
Belgede, Bahreyn Emiri ve şu anki Kralı Şeyh Hamad Bin İsa El Halife tarafından “Arap Genç Yöneticiler Kulübü” olarak adlandırılan bir gruba atıfta bulunuluyor.
Kaynak: middleeastmonitor.com
